چشمه خورشید-پژوهشی در زندگی و آثار ملامحمد فضولی- علی اصغر شعردوست

از قرن دهم هجری تا امروز دهها تذکره نویس و محقق درباره زندگی، شخصیت و آثار مولانا محمد فضولی بحث کرده اند. با این همه درباره زندگی شاعر اطلاعات چندانی در دست نیست. اکثر تذکره نویسان با اشاره به توان و تبحر او در شاعری به نقل نمونه هایی از آثار او بسنده کرده اند. اساس پژوهشها و بررسیهای معاصر در باب  زندگی فضولی را هم مباحثه بر سر صحت و سقم یک سلسله احتمالات و فرضیات تشکیل می دهد. در این پژوهشها فرضیات مطرح شده از سوی محققان دیگر نقد و بررسی می شود و احیانا نظری تازه ارائه می گردد. تداوم این روند هر چند به پیچیدگی و آشفتگی بحثها منجر می شود، اما ممکن است در روشن ساختن بعضی از نقاط مبهم و تاریک زندگی آن شاعر و اندیشمند بزرگ سودمند باشد.

به مناسبت برگزاری کنگرۀ بزرگداشت ملامحمد فضولی جمع آوری و تدوین یادداشتهای پراکنده و ارائه آن به صورت اثر حاضر به چنین امیدی صورت گرفته است. اکنون که اثر برای کنگره بزرگداشت حکیم فضولی عرضه می شود بر خود وظیفه می دانم از بزرگواری استاد گرانمایه ام جناب آقای دکتر جلیل تجلیل که این اثر با راهنمایی و تشویق ایشان پدید آمده است و هم ایشان با نگاشتن مقدمه ای سودمند این کمترین را قرین محبت فرموده اند سپاسگزاری نمایم. همپنین از دوست فاضل و خوش ذوق جناب آقای امین صدیقی که در دسترسی به منابع ترکی آذری و ترکی استانبولی اینجانب را مدد کردند سپاسگزارم و در نهایت تشکر صمیمانۀ خودم را به پاس ویرایش و استخراج فهرست نامها به آقای پیروز سیاوشی ابراز می دارم. البته باید اذعان نمود که درباره زندگی و آثار فضولی باید پژوهشهای جدی تری در کشورمان صورت بگیرد. امید است مجموعه حاضر به عنوان مقدمه ای بر مطالعات دامنه دار در این مقوله مورد قبول ارباب ادب قرار گیرد.

علی اصغر شعردوست

       پاییز 1374