به مناسبت 27 شهریور روز شعر و ادب فارسی - روز بزرگداشت استاد سیدمحمدحسین شهریار

شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق

به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی

 

هرچند قرن یکبار بلبلی ملکوتی لحن، جهان را از نوای خود می آکند. شهریار نیز بلبلی بود که دنیا را با نوای پرشور خود از نور و شعور لبریز کرد.

«شهریار» زندگی، مردم و جهان را با شعر می نگریست و با شعر به پیشواز حادثه ها می رفت؛ شعر چون خون در جوی رگان وی جاری بود. شعر آمیخته با دل و جان شاعر بود. او دنیا را به شعر خویش کشاند و شعرش دنیا را فراگرفت.

شعر شهریار مجموعه ای هماهنگ از رنگ و صورت و زندگی است و در هر دم و بازدم، ضربآهنگ دلها را تکرار می کند.

بی تردید شهریار در میان شعرای معاصر ایران از جایگاه ارزشمندی برخوردار است. شاید چندان دور از واقعیت نباشد که شهریار را یکی از متقدین معاصر بنامیم، چرا که بیش از هر شاعر معاصر دیگر به بزرگان گذشته ادب فارسی شباهت دارد، و در عین حال ویژگیهای خاص معاصر بودن را همچنان داراست.

بر خلاف بسیاری از بزرگان شعر و ادب که بعد از فوت یا در آستانه مرگ و در روزهای آخر زندگی به قله های شهرت و افتخار دست می یازند، شهریار در طول حیاتش و از همان اوان جوانی از شهرت درخور توجهی برخوردار بود. و به قول یکی از استادان معاصر: «نام شهریار با حدیث ادب معاصر ایران عنان بر عنان می رود و بر خلاف شیوۀ معهود، پردۀ معاصرت و حجاب همزمانی نتوانسته شهرت او را محجوب و مستور سازد و بی تردید نام او را می توان در دریف نامهای مشهوری چون قطران و شمس و همام و صائب مایۀ افتخار و بلندآوازگی آذربایجان در تاریخ شعر و ادبیات ایران دانست و او را همچون نیکبختانی شمرد که به قول صائب شعر و فکر رنگینشان خطۀ تبریز  را در بهار سرخروئی همچون جنت غوطه داده است»

گذشته از آن شهریار از جملۀ شاعرانی است که شعر او هم در محافل علمی و ادبی در ترازوی نقد قرار می گیرد و هم جوانان دلباخته سروده های شورانگیز او را به یاد دوران کودکی زمزمه می کنند و هم پیران شوریده دل با خواندن اشعارش در عالم خیال به روزگار شباب سفر می کنند و نشاط دوران جوانی را از سر می گیرند. از این رو کمتر شاعری در روزگار حیات خود با چنین اقبالی روبرو شده است و از این بابت است که نام او نه تنها در ایران بلکه آوازۀ شهرتش مرزهای جغرافیایی را در نوردیده و در پشت دیوارهای شکستۀ آهنین!! پا به پای رودکی در آنسوی جیحون طنین انداز شده است و خنیاگرانش سروده های او را به ترانه می خوانند و نقاشان به تصویر کردن شعرش می نشینند و صاحب دلان با ذوق و شوق فراوان به تألیف رساله ها در خصوص آثار او می پردازند.

«در گسترۀ شعر معاصر نیز شهریار تنها شاعر دو زبانه است که در بیشتر قالب های شناخه شدۀ هر دو زبان –فارسی و ترکی –آثار درخشان بسیار دارد. در زبان فارسی، او از یکسو بنیان گذار نوعی غزل جدید کاملا عاطفی و بهره مند از اصطلاحات محاوره ای با زبانی سهل و ممتنع است که با غزل هیچیک از چهار غزلسرای صاحب سبک شعر فارسی –مولوی، سعدی، حافظ، صائب –قابل اشتباه نیست و به حق باید آن را غزل شهریار نامید. بی آنکه این غزل در همۀ موارد موفق و با یکدست باشد. و از دیگر سو در انواع قالب های سنتی و نیمه سنتی متأثر از «افسانه» و «ای شب»، «نیما» و بعضی ملاحظات مرتبط با پیشنهادهای او به خلق آثاری توفیق یافته است که به لحاظ عاطفه، تخیل، زاویۀ دید، قدرت بیان و در نهایت جمع متناسب همۀ آنها در زبانی سهل و ممتاز نه تنها در میان میراث ادبی گذشتگان که در بین آثار شاعران معاصر نیز –چه آنها که یکسره پایبند سنت بوده اند و چه آنها که در دایره ای محدود و مشخص از نیما تأثیر پذیرفته اند و یا در زمانی خاص پیرو او بوده و بعدا به قالب های سنتی بازگشته اند - نظیری برای آنها یافت نمی شود...

در زبان ترکی نیز شعر او حکایتی از این دست دارد: گذشته از منظومۀ جهانی «حیدربابا» که دارای «ساخت» و اعتباری ویژه و منحصر است، شعرهای درخشانی چون: «سهندیه»، «بهجت آباد خاطیره سی»، «خان ننه» و چند قطعه دیگر آثاری هستند که هنوز که هنوز در قلمرو زبان مادری شهریار همانندی برای آنها به وجود نیامده است».

دلیل دیگری که به اهمیت شاعر و آثار او می افزاید معاصر بودن حیات وی با دوران پرتلاطم ادبی ایران یعنی فاصلۀ سالهای 1300 تا 1340 می باشد. این دوره را می توان از برجسته ترین ادوار فرهنگی کشور نامید، نضج اندیشه های نوین سیاسی، موجب ظهور تحولات اجتماعی و ادبی ایران گردید. اظهار وجود در چنین شرایطی نبوغ و استعداد فوق العاده ای می طلبد که شاعر، به حد کافی از آن برخوردار بوده است.