چهارشنبه, 08 آبان 1392 ساعت 03:30
«شمع محفل ادراک» بررسی آثار علمی آیت اله قاضی طباطبائی در آستانه فرا رسیدن سالگرد شهادت ایشان
لو جئته لرایت الناس فی رجل
والدهر فی ساعه و الارض فی دار
« اگر حضورش را درک کنی تمام انسانها را گرد آمده در یک فر می بینی، تمام ایام را در یک ساعت و تمام زمین را در یک خانه جمع خواهی یافت.»
شخصیت جامع حضرت مستطاب آیت الله قاضی و نقش عظیم آن روحانی وارسته در هدایت نفوس و افکار مردم آذربایجان، مجاهده طولانی در مقابل رژیم ستمشاهی و حمایت از مبارزات و مرجعیت بلامنازع امام از سالهای 1342 –و حتی پیش از آن –و مراتب علمی و عملی ایشان مباحث گسترده ای است که در این مختصر نمی توان حق آن مطالب را ادا کرد و از سویی در این زمینه ها پیش از این سخنانی گفته شده است. اما به نظر رسید بعد مهمی از ابعاد شخصیت کم نظیر آیت الله قاضی را که در آثار قلمی و علمیش متبلور است بررسی نمائیم، چراکه این بخش از زندگی آیت الله قاضی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
آنچه در نگاه اول به آثار قلمی شهید عالی مقام جلب نظر می کند این است که معظم له در علوم مختلف اسلامی اعم از فقه، اصول، فلسفه، تاریخ، تفسیر و رجال آثار قابل توجهی به یادگار گذاشته استکه معرفی شایسته آنها از توان این قلم خارج است. با این حال به میزان وسع و گنجایش مقال برخی از آثار را معرفی و از انبوه آثار دیگر تنها به نام آنها اکتفا می کنیم.
شهید بزرگوار آیت الله قاضی طباطبائی مقدمه بلیغی در 112 صفحه بر اثر ارزشمند امام کاشف الغطاء نگاشته اند. اهم موضوعاتی که در این مقدمه مطول گنجانده شده بدین شرح است:
- نامه امام کاشف الغطاء برای آیت اله قاضی
- زندگینامه امام کاشف الغطاء شامل نسب، تاریخ ولادت، مراتب علمی، تألیفات و مراتب فقهی.
- مکتوباتی از آیت الله العظمی میلانی و شیخ آقا بزرگ تهرانی.
- تعلیقات و حواشی ارزنده.
متن کتاب که تقریبا اکثر صفحات آن با توضیحات و پاورقیهای آیت الله قاضی مزین است شامل این موارد است:
- ولادت، بعثت و امیت حضرت نبی اکرم (ص).
- مباحثی در مورد میلاد و زندگی حضرت علی (ع) و غدیر.
- مباحثی درباره زندگی امام حسن (ع)
- مباحثی در مورد زندگی امام حسین (ع) و قضایای کربلا.
- لزوم ظهور حضرت مهدی (عج) و غیبت و.......
شهید آیت الله قاضی پس از پایان متن کتاب تعلیقات جالبی در 134 صفحه بر این کتاب افزوده اند که شامل مباحث جالبی در زمینه های اعتقادی است. از مهمترین بحثهای مطروحه در این باب موارد ذیل را می توان ذکر کرد:
1. تعبد رسول الله (ص) قبل از بعثت و آوردن نمونه هایی از علمای اسلام از جمله شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی، محقق اردبیلی، محقق قمی، علامه طباطبائی و........
2. مباحثی نظیر وحدت و اتحاد اسلامی، مفتوح بودن باب اجتهاد، وجه تسمیه اسامی ماههای اسلامی و..............
قسمتی از نامه آیت الله کاشف الغطاء به شهید قاضی طباطبائی در هفتم شوال 1373 که در آن اجازه حک و اصلاح بعضی موارد کتاب و همچنین دستور نگارش مقدمه بر آن را صادر فرموده اند که بیانگر میزان اعتماد آیت الله کاشف الغطاء به فضل و تقوای شهید آیت الله قاضی است:
........ مقدمه جنه المأوی با دو یا سه صفحه در مقام رفیع خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله به توسط آقای محمدحسین طباطبائی ارسال شد انشاء الله تاکنون رسیده و پسنده شده و اگر محتاج به اصلاح بعش فقراتش باشد جناب عالی مجاز به اصلاح می باشید............... منتظز خبر وصول مقدمه جنه المأوی هستم و جناب عالی مجالی دارید برای سرافرازی مشغول نوشتن مقدمه آن باشید و ظاهرا سزاوار است که مرقوم فرمائید.
ورایکم المسداد الموفق انشاء الله تعالی- محمدالحسین کاشف الغطاء
کربلای معلی، 7 شوال 1373
علامه محمدحسین کاشف الغطاء قبل از تکمیل مقدمه جنه المأوی دار فانی را وداع و به سرای باقی می شتابند. شهید قاضی رحمه الله علیه این موضوع و همچنین مراتب مباهات خودشان را در نگارش و توفیق طبع جنه المأوی در پاورقی صفحه شش کتاب این گونه بیان می فرمایند:
.........استاد نابغه بزرگوارم، سرافرازی برای بنده است که در اثر زحمات و تعلیمات مثل شما نابغه اسلامی تا این اندازه سرافرازم نمودید که بر کتاب نفیس آن یگانه مرد عظیم الشأن مقدمه بنویسم و مفتخر باشم ولی متأسفم که عمر گرانمایه شما وفا نکند که کتاب گرانمایه شما را بنده جمع آوری و تألیف نمایم و از فرزند برومند شما برادر محترم فاضل من آقای شیخ محمدشریف کاشف الغطاء کمال تشکر را دارم که مواد کتاب را در دسترسی این جانب گذاشت. خداوند متعال روح مقدس شما را با اجداد طاهرین من ائمه معصومین علیهم السلام محشور فرماید و درجات شما را که عالی است متعالی نماید.»
بحق النبی و آله صلوات الله علیهم.
برای اثر وزین جنه المأوی علمای بزرگی همچون شیخ آقا بزرگ تهرانی تقریظ نوشته اند ایشان طی نامه ای که به آیت الله شهید قاضی طباطبائی ارسال داشته اند چنین مرقوم فرموده اند:
«.................. کتاب مستطاب جنه المأوی اهدائی حضرت عالی را مطالعه نمودم فی الحقیقه بسیار خدمت بزرگی به مرحوم آیت الله کاشف الغطاء قدس سره فرموده و اثر بسیار نفیسی را از ایشان منتشر نموده اید، بسیار حیف بود که این مضامین مبتکره ایشان در زاویه خمول بماند. » جراکم الله خیرا
کتاب اللوامع فی المباحث الکلامیه به زبان عربی در 738 صفحه در سال 1397 هجری قمری در تبریز چاپ شده و شامل مباحثی دینی، علمی، کلام و گفتارهایی در زمینه رد مذاهب باطله و اثبات عقائد حقه با استمداد از نور علم و تحقیق است و عمده مباحث آن در فن کلام و نحو است.
شهید مجاهد و عالم عامل آیت الله قاضی طباطبائی در مقدمه 80 صفحه ای که بر آن نگاشته اند،
اهمیت مباحث مطرح شده در متن را بیان نموده اند. همچنین شرح نسبتا مفصلی از زندگی مولف شامل اسم و نسب، محل تولد، لقب، اساتید و مشایخ، تحصیلات و مدفن وی آورده و مقدمه را با ذکر گفتارهای بزرگان شیعه درباره مولف کتاب و بیان تألیفات نفیس شانزده گانه علامه حلی به پایان برده اند.
اهمیت مباحث مطرح شده در متن را بیان نموده اند. همچنین شرح نسبتا مفصلی از زندگی مولف شامل اسم و نسب، محل تولد، لقب، اساتید و مشایخ، تحصیلات و مدفن وی آورده و مقدمه را با ذکر گفتارهای بزرگان شیعه درباره مولف کتاب و بیان تألیفات نفیس شانزده گانه علامه حلی به پایان برده اند.
در متن اصلی کتاب در 410 صفحه نگارش یافته و با پاورقیها و زیرنویسهای بسیار روشنگر شهید آیت الله قاضی مزین است موضوعات زیر به چشم می خورد:
« مباحثی از قبیل معلوم، وجوب و امکان، ماهیت ممکنات، حدوث عالم، وجود صانع صفات حق تعالی، نبوت، امامت و......
همچنین شهید قاضی طباطبائی تعلیقات بسیار جالبی در 165 صفحه به متن کتاب افزوده اند که در آن از بحثهای متنوع کلامی و موضوعات اعتقادی سخن به میان آورده اند و در پایان کتاب فهرست بسیار جامعی در متجاوز از 80 صفحه شامل فهرست فرقه ها و طائفه ها، اعلام و موضوعات به متن افزوده اند.
کتاب انیس الموحدین که در 271 صفحه و در سال 1394 ه.ق در تبریز منتشر شده است دربرگیرنده سه بخش اصلی است: در بخش اول که در واقع مقدمه آن است، شهید قاضی طباطبائی به بیان شرح زندگانی علامه نراقی پرداخته است؛ بخش دوم که ذی المقدمه و متن اصلی است به عدم جایز بودن تقلید در اصول دین و مباحثی در زمینه های توحید، صفات سلبیه و ثبوتیه حق تعالی پرداخته است، و سپس در دیگر فصول به بیان وجوب بعثت انبیا پرداخته و در قسمتهای بعدی به بیان مسأله امامت پرداخته اند و در هر مورد آیت الله قاضی تعلیقات عالی و ارزنده ای آورده اند که رهگشای مسائل است؛ در بخش سوم کتاب که تحت عنوان ملحقات و اضافت در 65 صفحه ضمیمه آن گردیده است شهید قاضی طباطبائی به پاسخ سوالاتی عمومی در زمینه های مختلف اعتقادی که به نحوی با کتاب ارتباط دارند پرداخته است.
کتاب تحقیق در ارث زن از دارائی شوهر که در 142 صفحه از بیانات و تدریسات آیت الله قاضی طباطبائی در مورد ارث زن از دارائی شوهر تدوین یافته است، دربرگیرنده مسائل مفیدی است که طی آنها با استناد به نظر فقهای بزرگ به تبیین مسأله حرمان زن پرداخته است و در پایان در مورد اهتمام اسلام به شخصیت بانوان بحثی را مطرح کرده است.
کتاب علم امام (ع) در سال 1390 هجری قمری مطابق با 1349 هجری شمسی در 300 صفحه چاپ گردیده و درباره علم ائمه علیه السلام و اثبات اینکه علم ایشان حضوری است سخن رانده و همچنین ضمن طرح اشکالاتی که مخالفین داشته اند با استدلالاتی محکم به پاسخگوئی پرداخته است. کتاب با نقل قولی از علامه طباطبائی رحمه الله علیه راجع به علم امام (ع) از تفسیر المیزان پایان یافته است.
کتاب العقاید الوثنیه فی الدیانه النصرانیه اولین بار در بیروت به سال 1330 ه.ق چاپ شده و در سال 1391 ه.ق در تهران در 167 صفحه، افست و منتشر گردیده است.
موضوع کتاب درباره آیه سی ام سوره توبه « وقالت النصاری........ قول الذین کفروا من قبل» است و شهید قاضی طباطبائی در مقدمه آن، خاطرنشان می سازد که کتاب القائد الوثنیه فی الدیانه النصرانیه اسرار آیه مبارکه فوق را که در طی قرون تا عصر حاضر مخفی بود، واضح و آشکار می سازد.
اکنون که تعدادی از آثار شهید گرانقدر و پیشگام شهدای محراب معرفی شد به جهت رعایت اختصار از آثار دیگر استاد اسم می بریم:
1. الاجتهاد و التقلید (عربی، خطی)
2. الفوائد (فقهی و تاریخی)
3. خاندان عبدالوهاب (فارسی، خطی)
4. کتاب فی علم الکلام (عربی، خطی)
5. فصل الخطاب فی تحقیق اهل الکتاب ( عربی،خطی)
6. السعاده فی الاهتمام علی الزیاره ( عربی، خطی)
7. اجوبه الشبهات الواهیه (فارسی، خطی)
8. رساله فی اثبات وجود الامام (ع) فی کل زمان (عربی، خطی)
9. سفرنامه بافت (فارسی، خطی)
10. المباحث الاصولیه ( عربی، خطی)
11. حاشیه بر رسائل و مکاسب شیخ انصاری و کفایه آخوند خراسانی
12. تقریرات اصول آیه الله الحجت
13. تاریخ قضاء در اسلام
14. صدقات امیرالمومنین و صدیقه طاهره (علیهما السلام)
15. حدیقه الصالحین
16. رساله در دلالت آیه تطهیر بر اهل بیت (ع)
17. رساله در اوقات نماز
18. رساله در نماز جمعه
19. رساله در مباهله
20. رساله فی مساله الترتب
21. تعلیقات بر کتاب فردوس اعلی تألیف شیخ کاشف الغطاء (عربی و مطبوع)
22. تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهداء (ع) ( فارسی و مطبوع)
23. تعلیقات بر کتاب انوار نعمانیه تألیف جزائری (عربی و مطبوع)
24. مقدمه مفصل، تعلیقات و مؤخره بر تفسیر جوامع الجامع ( عربی و مطبوع)
25. تعلیقات بر کتاب اسلام صراط مستقیم (فارسی و مطبوع)
26. آثار تاریخی آیت الله طباطبائی حکیم قدس سره (فارسی و مطبوع)
27. تعلیقات بر کتاب کنز العرفان (عربی و خطی)
28. مقدمه بر کتاب صحائف الابرار کاشف الغطاء
29. مقدمه بر تنقیح الاصول
30. مقدمه بر کتاب مرآت الصلوه
31. پیشگفتار بر علم امام علامه طباطبائی
32. مقدمه بر کتاب جنه المأوی اثر کاشف الغطاء
33. مقدمه بر کتاب معجزه و شرایط آن تألیف محمد آصفی
34. اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه اثر علامه حلی
35. مقدمه بر انیس الموحدین اثر نراقی
36. تحقیق در ارث زن از دارائی شوهر
37. علم امام (ع)
38. مقدمه بر العقائدالوثنیه فی الدیانه النصرانیه
39. ترجمه مسائل قندهاریه از فارسی به عربی برای کاشف الغطاء
40. مقالات متعدد و کثیر در مجلات عربی در صیدا (لبنان)
منتشرشده در
مقاله
آخرین‌ها از Super User
- مرگداشت؛فردیناند هودلر و والنتین گوده دارله محتضر
- درگذشت احياگر موسيقي «فلك» ، صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/12/2
- بعثت شادابي حيات - صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/11/18
- حضور در تئاتر لیلی و مجنون در تالار وحدت ؛ نمایشی از یعقوب صدیق جمالی
- عکس خوانی دکتر شعردوست (دیپلمات سابق و پژوهشگر آسیای میانه و قفقاز)
