سه شنبه, 28 اسفند 1397 ساعت 12:51

نوروز و سرچشمه های آفرینش و تجدید حیات در ادیان و اساطیر

نوشته شده توسط 
این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)
نوروز و سرچشمه های آفرینش و تجدید حیات در ادیان و اساطیر

در بخشی از مقدمه کتاب می خوانیم :

هر آیین و سنتی، بدون تردید بازماندة باورهای بسیار کهن و برداشت هر قوم از پدیده‌های طبیعی پیرامون خویش است. برای رخنه به این باورها، بررسی دقیق اساطیر و رمزپردازی‌ها، یکی از راههای اساسی کشف اساس این باورهاست. نوروز به عنوان یکی از بزرگترین جشن‌های ملی ایرانیان، در وهلة نخست، آشکارا وابستگی انسان به طبیعت، بیشتر به سبب نقش و تأثیر طبیعت در زندگی اجتماعی و اقتصادی او را تبیین می‌کند.

این آیین کهن، همانا که بازماندة یکی از کهن‌ترین اساطیر آفرینش و تجدید حیات کیهانی در اعتقادات و باورهای هزاران سال پیش اقوام ایرانی است. اساطیر اقوام مختلف، به نوعی عجیب با یکدیگر شباهت دارند. برخی از این شباهتهای گاه بسیار نزدیک، بدون تردید نتیجة برخورد اقوام مختلف با یکدیگر و گاه منشأ واحد بسیاری از آنهاست. به عنوان نمونه، موضوع طوفان و انقراض نسل بشر و موجودات و احیای مجدد آنها بعد از طوفان، در بسیاری اساطیر وجود دارد. داستان گناه نخستین آدم و خوردن میوة ممنوعه و هبوط او به زمین، شباهتهای بسیاری با نخستین انسان در اساطیر مختلف و نخستین گناه وی و خشم خدایان دارد. در اساطیر ایرانی، نوروز به جمشید نسبت داده شده، همان گونه که کشف آتش به هوشنگ منسوب است. یکی از گناهان «یم» یا «جم»، در اساطیر هند و ایرانی این است که «آتش» را از «اَگنی» گرفت و به هوشنگ داد. این روایت، بسیار شبیه به پرومتة یونانی است، زیرا او نیز آتش را از خدایان دزدید و به انسان داد و به خاطر این کار، محکوم شد تا ابد در کوهی به زنجیر کشیده شود.همان گونه که امروزه در زبان‌شناسی تطبیقی ثابت شده است که برای رخنه در ژرفای زبانی یک قوم، بررسی زبان آن قوم به تنهایی کافی نیست و بلکه مجموعه‌ای از زبانهای هم‌خانواده و همریشة آن نیز باید مد نظر گرفته شود، در اسطوره‌شناسی تطبیقی نیز، تنها از طریق کشف بنیادهای آیینی و اسطوره‌ای هر روایت، در مقام مقایسه با اسطوره یا آیین مشابه در اقوام دیگر است که می‌توان به اعماق باورها و اعتقادات یک قوم رخنه کرد. «نوروز» از این دیدگاه همان عدد صفری است که عقربه‌های آن یک سال را می‌پیماید تا بعد از مرگ یک سال، سالی دیگر زاده شود. بی‌تردید، بن‌مایه‌های این تفکر کهن، در باورهای اقوام مختلف، به صور و نامهای گوناگون، در اساطیر باقی مانده است. در این رساله، تلاش گردیده است تا عناصر و لایه‌های تشکیل دهندة اساطیر «آفرینش» و «تجدید حیات» در نزد اقوام مختلف، مورد بررسی قرار گیرد.

عناوین کتاب :

پیشگفتار ............................................................................................................

11

فصل اول: نمودهای اساطیری ........................................................................

13

اسطوره، متضمن بیان راز آفرینش ................................................................

13

اسطوره- «داستان نمونه» ...............................................................................

19

اسطوره، الگوی آسمانی شدة جوامع بشری .................................................

21

مفهوم دین و انواع و نقش آن در اجتماع .......................................................

23

پرستش مظاهر طبیعت .....................................................................................

25

احترام یا پرستش اجداد ...................................................................................

28

انواع دین یا معبودهای مختلف دینی ..............................................................

30

خدایان آسمانی .................................................................................................

31

خدایان زمینی ....................................................................................................

32

خدایان جنسی ...................................................................................................

33

خدایان حیوانی، یا توتمیزم ..............................................................................

33

خدایان انسانی ...................................................................................................

34

فصل دوم: آفرینش در ادیان و اساطیر .........................................................

36

سرچشمة روایات آفرینش ...............................................................................

36

خلقت در اساطیر بابلی .....................................................................................

39

خلقت در عقاید یهودی ......................................................................................

40

خلقت در قرآن مجید .........................................................................................

43

آفرینش در آیین زردشتی ...............................................................................

46

هفتمین روز .......................................................................................................

48

آفرینش انسان ...................................................................................................

52

خلقت انسان در اساطير يونان ........................................................................

58

خلقت انسان در بين النهرين ............................................................................

59

خلقت انسان در اساطير زردشتی ...................................................................

59

خلقت انسان در اساطیر چين ...........................................................................

60

آفرینش انسان در اساطير آفريقا ....................................................................

60

آفرينش زن ........................................................................................................

61

عنصر یزدانی در آفرینش انسان ....................................................................

62

اسطوره‌شناسی تطبیقی آفرینش .....................................................................

63

الف- آشفتگی نخستین .....................................................................................

63

ب- نخستین آفریننده .......................................................................................

66

ج- نظام طبقاتی، پندارهای اسطوره‏ای و مقام انسان ...................................

68

د- زن و مرد نخستین ......................................................................................

70

گناه نخستین و قصة هبوط .............................................................................

72

فصل سوم: قداست آسمان و زمین ................................................................

76

آسمان ................................................................................................................

76

آسمان، جایگاه خدایان .....................................................................................

76

دوری خدا ..........................................................................................................

79

خدا، مفهومی فلسفی .........................................................................................

81

معراج ..................................................................................................................

84

آسمان در فرهنگ اسلامي ...............................................................................

85

آسمان در عقايد زردشتيان .............................................................................

89

آسمان در عقايد مانوی ....................................................................................

91

قداست آسمان ...................................................................................................

91

تقدس بلندي .......................................................................................................

91

گيتي و مينو .......................................................................................................

92

محور كيهان ......................................................................................................

93

معماري، هنري با رويكرد به آسمان ..............................................................

94

بناي زيگورات، تلاشي براي رسيدن به آسمان ............................................

95

اساطير صعود ...................................................................................................

96

آيين‌ها و رمزهاي صعود .................................................................................

97

معلق ماندن ميان زمين و آسمان ....................................................................

97

قداست زمین – مادر .........................................................................................

99

زمین – مادر ......................................................................................................

102

زمین – زن ........................................................................................................

104

زمین در اساطیر چینی .....................................................................................

105

زمین در مسیحیت ............................................................................................

107

آسمان و زمین، نخستین پدر و مادر .............................................................

107

ازدواج آسمان و زمین .....................................................................................

109

در آیین مسیحیت، خدا چگونه پدر شد؟ .........................................................

111

فصل چهارم: تجدید حیات و گیاهان ..............................................................

119

درخت محور عالم .............................................................................................

119

اسطورة درخت حیات .......................................................................................

120

قداست درخت ....................................................................................................
121
درخت-آب .........................................................................................................
123

درخت معرفت ....................................................................................................

124

درخت- مار .......................................................................................................
124
درخت- صلیب ..................................................................................................
127
درخت- سبزه ....................................................................................................
129

گیاه‌تباری ...........................................................................................................

130

دگرگونی به صورت گیاه .................................................................................

134

درخت مجدد حیات (و حیاتبخش) ...................................................................

135

فصل پنجم: اساطیر آب ...................................................................................

138

قدرت آب ............................................................................................................

138

اسطورة آب نماد حاصلخيزي .........................................................................

140

اسطورة آب به عنوان عامل طغيانگر ..............................................................

142

آب در چین ........................................................................................................

145

آب در مصر ......................................................................................................

146

آب در نظر اقوام سامی ....................................................................................
147
آب در نظر یونانیان ..........................................................................................
148

آب در هند ..........................................................................................................

149

آب در ايران .......................................................................................................

150

آب در افریقا ......................................................................................................
152
آب در اروپا .......................................................................................................
153
آب در امریکا .....................................................................................................
153
آب در آتیک .......................................................................................................
153
آب و سرانجام جهان ........................................................................................
154
آب در مسیحیت ................................................................................................
155
آب- زمین ..........................................................................................................
156
آب- ماه- زن ....................................................................................................
156
آب- زمان ..........................................................................................................
156
آب- مرگ ..........................................................................................................
157

رمزپردازی‌های آب ..........................................................................................

157

آفرینش کیهان از آب ........................................................................................

1159

رمزپردازی غوطه‌زنی ......................................................................................

161

غسل تعمید ........................................................................................................

162

تشنگی مرده ......................................................................................................

163

چشمه‌های معجزه‌آسا و غیب‌آموز .................................................................

165

تجلیات قداست آب و خدایان آب ....................................................................

117

جانوران و علامات پیوسته به آب ..................................................................

168

فصل ششم: اساطیر پایان جهان ....................................................................

171

الف- اساطیر یونان ..........................................................................................

172

ب- اساطیر اسکاندیناوی .................................................................................

173

ج- اساطیر هند ..................................................................................................

177

د- اساطیر ایرانی ..............................................................................................

180

هـ.- اساطیر بومیان آمریکا .............................................................................

187

و- در دیگر اساطیر ..........................................................................................

188

فصل هفتم: اساطیر طوفان ..............................................................................

192

اسطورة طوفان .................................................................................................

192

رمزپردازی طوفان ............................................................................................

206

فصل هشتم: اساطیر تجدید حیات ..................................................................

209

تجدید حیات زمان .............................................................................................

209

تکرار سالانة آفرینش کیهان ............................................................................

211

تکرار محتمل آفرینش کیهان ............................................................................

215

احیای کامل و تمام ...........................................................................................

217

رمزپردازی کیهان .............................................................................................

219

منظومة تجدید کیهان ........................................................................................

221

تخم کیهان ..........................................................................................................

222

جمع اضداد – الگوی اساطیری .......................................................................

228

اسطورة خدای نر و ماده .................................................................................

230

اسطورة دوجنسی بودن انسان .......................................................................

232

اساطیر نو کردن، و ساختن و راز آموختن ...................................................

234

ساختار اسطورة وارونا (Varuna) و ورترا (Vrtra) ......................................

227

فصل نهم: نوروز، اسطورة تجدید حیات ایرانی ............................................

240

جشن نوروز در اساطیر اقوام کهن ................................................................

240

نوروز در ایران باستان ...................................................................................

246

رمزپردازی شش‌گانة آفرینش در الهیات زردشتی .......................................

247

جشن ارواح مردگان .........................................................................................

251

شش گاهنبار در روایات اسلامی ...................................................................

254

فروهرها .............................................................................................................

261

نخستین انسان ..................................................................................................

266

کیومرث ..............................................................................................................

267

مَشی و مَشیانه ..................................................................................................

271

هوشنگ ..............................................................................................................

274

تهمورث ..............................................................................................................

276

جم (جمشید) ......................................................................................................

278

مَنُو ......................................................................................................................

288

کتابنامه ..............................................................................................................

291

 

 

خواندن 18434 دفعه آخرین ویرایش در سه شنبه, 28 اسفند 1397 ساعت 12:51

نظر دادن

دقایقی شیرین از حضورم در برنامه خندوانه رامبد جوان

یادی از دوران نمایندگی در مجلس شورای اسلامی

بخش ششم خوانش منظومه حيدربابایه سلام به‌همراه ترجمه و تفسیر فارسی آن

حق تكثير كليه محتواى تصويرى، صوتى و نوشتارى اين وبسايت متعلق است به على اصغر شعردوست .