رویدادهای مهم این روز در تقویم خورشیدی
افتتاح راه آهن سراسری ايران (1317 ش)
اولين راه آهن ايران در حدود سال 1267 ش بين تهران و شهر ري به طول هشت كيلومتر توسط يك شركت بلژيكي احداث شد. در ساليان بعد نيز در نقاطي از كشور خطوط آهن نصب گرديد. اما اين ميزان راه آهن پاسخ گوي نيازهاي كشور پهناوري همچون ايران نبود. تا اين كه ساختمان راه آهن سراسري ايران در 23 مهر سال 1306 ش آغاز گرديد و در سوم شهريور سال 1317 به بهرهبرداري رسيد. طول راه آهن سراسري ايران در سال 1317 ش، 1392 كيلومتر بود كه بندر امام خميني(ره) (شاهپور سابق) را در جنوب از طريق اهواز، دزفول، اراك، قم، تهران، گرمسار، فيروزكوه، قائمشهر و بهشهر به بندر تركمن در شمال متصل ميكرد. طول خطوط آهن كشور در مرداد 1367 در حدود ده هزار كيلومتر بوده است.
ترور مبارز متعهد "حاج مهدی عراقي" و فرزندش "حسام"، توسط گروه منحرف فرقان (1358ش)
محمد مهدي حاج ابراهيم عراقي در سال 1309 در تهران به دنيا آمد. وي از مسلمانان مبارز و متعهدي بود كه در شهريور 1320 در كنار فداييان اسلام قرار گرفت و در همان سالها به زندان افتاد و دو بار تبعيد شد. وي همچنين در جريان نهضت ملي شدن نفت به رهبري آيتاللَّه كاشاني نيز حضوري فعال داشت. او در سال 1344 به اتفاق فداييان اسلام در طرح اعدام انقلابي حسنعلي منصور نخست وزير پهلوي، شركت جست و محكوم به حبس ابد گرديد. عراقي، در ماههاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، پس از 13 سال از زندان آزاد شد و در خط انقلاب قرار گرفت. وي سپس راهي فرانسه گرديد و پس از ديدار با امام، به همراه پرواز آن حضرت، به تهران آمد. از آن پس به رياست زندان قصر منصوب شد. سرانجام او كه همچون سربازي فداكار در خدمت امام بود از كينه منافقان در امان نماند و در 49 سالگي به همراه فرزندش حسام توسط گروهك فرقان به شهادت رسيد و در جوار حضرت معصومه مدفون شد. امام خميني(ره) در پيام شهادت ايشان فرمودند: "عراقي بايد شهيد ميشد، مرگ در رختخواب براي او كوچك بود".
صدور قطعنامه 620 شوراي امنيت عليه كاربرد سلاح شيميايي توسط عراق (1367 ش)
با بمباران شيميايي مناطق مسكوني و غيرنظامي ايران توسط رژيم عراق و شكايت ايران، هيئت كارشناسي سازمان ملل به منطقه اعزام شد و كاربرد اين سلاحها توسط كارشناسان سازمان ملل مورد تأييد قرار گرفت. از اين رو، شوراي امنيت، بر اساس گزارشهاي هيئتهاي كارشناسي اعزامي، در تاريخ چهارم شهريور 1367 ش (26 اوت 1988 م)، قطعنامه 620 را صادر نمود. قطعنامه 620 جداي از نقايص اساسي، مهمترين سندي است كه شوراي امنيت در طي هشت سال استفاده مكرر عراق از سلاحهاي شيميايي عليه افراد غيرنظامي و نظامي ايران صادر كرده است. در اين قطعنامه، شورا براي اولين بار، كاربرد سلاحهاي شيميايي را به طور تلويحي، نتيجه عدم پيشرفت مذاكرات درباره خلع سلاح شيميايي دانست و مذاكرات جاري در كنفرانس خلع سلاح در مورد ممنوعيت كامل و مؤثر توسعه، توليد و انباركردن سلاح شيميايي و نيز نابودي آنها را مدّ نظر قرار داد. همچنين در اين قطعنامه تأكيد شده است كه وصول خبر در زمينه كاربرد سلاح شيميايي منجر به تحقيقات كارشناسي خواهد شد و اقدام مؤثر صورت خواهد گرفت.
درگذشت "مهدی اخوان ثالث" شاعر معاصر (1369 ش)
مهدي اخوان ثالث كه "م.اميد" تخلص مينمود در سال 1307 در مشهد به دنيا آمد. از 16 سالگي به شاعري پرداخت و بر اثر تشويق استادش، شوق بيشتري به شعر پيدا كرد. نخستين شعر او درباره توحيد و يكتايي خدا بود كه همان نيز باعث راهيابي او به انجمن ادبي مشهد گرديد. از 1327 ساكن تهران شد و به دبيري در مدارس پرداخت. او در سرودن شعر به سبك كلاسيك، در قصيده سرايي و غزل سرايي و سبك نو، طبع آزمايي كرده است. مهدي اخوان ثالث در اواخر عمر خود به عنوان استاد زبان و ادبيات فارسي در دانشگاههاي تهران تدريس ميكرد. ارغنون، آخر شاهنامه، برگزيده شعرها و حريم سايههاي سبز از جمله آثار اوست. مهدي اخوان ثالث از پيش كسوتان شعر امروز فارسي و به ويژه شعر حماسي و اجتماعي است. شعر اخوان ريشه در ادبيات گذشته ايران دارد كه هم از نظر زبان و هم از نظر مضمون، قوي و پربار است. او در شعرش كلمات زبان محاوره را به راحتي در كنار كلمات ادبي فاخر مينشاند و از اين حيث، زبانِ غني و خاص خود را داراست كه در ميان شاعران معاصر، كاملاً مشخص است. در مجموع وي شاعري است داراي طبع و قريحه توانا كه به واسطه بهرهگيري از فرهنگ ايران و ادب فارسي و آفرينش تركيبات تازه در شعر، اشعار زيبا و دلپذير فراواني خلق كرده است. مهدي اخوان ثالث سرانجام در 62 سالگي در تهران درگذشت و پيكرش در جوار آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي در طوس به خاك سپرده شد.
روز كارمند
انگيزه نامگذاري چنين روزي ، قدرداني از كارمندان ارجمنديست كه كار را گرامي ميدارند و در سايه اين تفكر مي توانند محل كار خود را از اعتبار و احترام بيشتري برخوردار سازند.
تولد مرتضي مميز ، گرافیست برتر ایران (1315ش)
ممیز در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد و سه سال بعد گواهینامهٔ طراحی غرفه و ویترین و معماری خود را از مدرسه عالی هنرهای تزیینی پاریس دریافت کرد. دوره اخذ لیسانس ممیز ۱۱ سال به طول انجامید و ممیز در این دوره به کارهای مختلفی چون کار در آتلیه گرافیکی و... مشغول بود. در سال ۱۳۴۸ پیشنهاد ایجاد رشته گرافیک را به دانشکده هنرهای زیبا ارائه نمود. بنیانگذاری این رشته برای دانشجویان هنر باعث گردید تا سیستم ناقص گرافیک جان بگیرد و تلاشی را آغاز کند. تا این سال ممیز به‌غیر از طراحی گرافیک برای کتاب‌ها و پوسترها، تلاشی را تحت عنوان مدیر هنری در مجلاتی چون ایران آباد، کتاب هفته، کیهان هفته، فرهنگ، کاوش، نگین آغاز نمود. مجلاتی که نحوه و سبک کاری ممیز را در جامعه تثبیت و معرفی نموده‌است. ممیز در سالهای پایانی عمر خویش با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می‌کرد و از ۲۳ آبان‌ماه ۱۳۸۴ برای تازه‌ترین دور شیمی‌درمانی، در بیمارستان آبان تهران بستری شده بود که چند روز بعد حالش رو به وخامت نهاد و سرانجام در سن ۶۹ سالگی در 5 آذر 1384 درگذشت.
هیئت سرمایه داران ژاپنی برای یک سری مذاکرات اقتصادی و تجاری وارد تهران شدند(1351ش(
مجلس سنا لایحه حکومت نظامی را که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده بود برای اصفهان تصویب کرد(1357ش(
محاصره خانه آیت الله خمینی در نجف پایان یافت و مقامات عراقی رسماً از رهبر شیعیان عذرخواهی کردند(1357ش(
.........................................................................................................................................
رویدادهای مهم این روز در تقویم هجری
هلاكت قوم عاد به امر پروردگار
در مصباح كفعمى و تقديم المحسنيين آمده كه، ايام نحسى كه حق تعالى در آن قوم عاد را هلاك كرد، در آخر شوال بوده يعنى اول ايام نحسات بوده. ولی به نظر صاحب وقایع الأیام قمی،روز های نحس ـ كه مراد آن هفت شب و هشت روزی است که بر قوم هود عليه السلام طوفان شدید وزید و آنها را هلاك كرد ـ مبدأ آن ایام، اول شوال مطابق اول ايام بردالعجوز بوده. به این جهت آن ايام را بردالعجوز گفتند كه عجوزى در آن چند روزه، مسكنى در زير زمين مرتب داشته، پنهان بود. در روز ششم، باد به آن جا نيز داخل شد و او را هلاك كرد.
رحلت فقيه بزرگ شيعه آيتاللَّه "آقا محمدباقر وحيد بهبهاني" (1205 ق)
محمدباقر بن محمداكمل بهبهاني معروف به "وحيد بهبهاني" در سال 1116 يا 1118 ق در اصفهان به دنيا آمد. وحيد بهبهاني بعد از اين كه حوزهي اصفهان، پس از انقراض صفويه، از مركزيت افتاد، به همراه برخي از علما و فقها به عتبات مهاجرت نمود. آيتاللَّه وحيد بهبهاني، كربلا را مركز قرار داد و شاگردان بسيار مُبَرِّزي تربيت كرد. حضرات آيات عظام سيدمهدي بحرالعلوم، شيخ جعفر كاشف الغطاء، ميرزا ابوالقاسم قمي (صاحب كتاب قوانين)، حاج ملامهدي نراقي، سيدعلي صاحب رياض، ميرزا مهدي شهرستاني، سيدمحمدباقر شفتي اصفهاني (معروف به حجتالاسلام) و ميرزا مهدي شهيد مشهدي، از آن جملهاند. علاوه بر اين، وحيد بهبهاني در دفاع از اجتهاد و مبارزه با اخباريگري و تربيت گروهي مجتهد مبرز، تلاش پيگيري نمود و اين سبب شد كه او را "استادُ الكُلّ" خواندند. او تقوي را در حد كمال داشت و شاگردانش براي او احترام بسيارعميقي قايل بودند. نتايج كارهاي آيتاللَّه بهبهاني را ميتوان بر دو محور برشمرد: اول بررسي كامل رواياتِ اخبار و احاديث و حاكم شدن باب اجتهاد و انسداد باب اخباريگري و ظاهرگرايى. دوم در مسير تكامل قرار گرفتن فقه اجتهادي. وحيد بهبهاني از سال 1173 ق تا پايان عمر، مرجعيت و زعامت شيعيان را به عهده داشت و خدمات زيادي در اين دوران به انجام رساند. حُسنِ تدبير، مقام علمي و استعداد فوقالعاده و ذوق خاص ايشان در آن عصر، زبانزد خاص و عام بود، به گونهاي كه از نوادر جهان اسلام به شمار آمده، خدمات و تلاشهاي علمي آن فقيه بزرگوار نقطهي عطف مهمي در تحول بحثهاي اصولي و اجتهادي محسوب ميشد. الاجتهاد و الاخبار، شرح مفاتيح فيض و... از جمله تاليفات اين مرجع بزرگ شيعه ميباشند. سرانجام اين عالم رباني در 89 يا 87 سالگي در كربلا به لقاءاللَّه پيوست و در حرم امام حسين(ع) به خاك سپرده شد.
انعقاد عهدنامه ی گلستان ميان روسيه و ايران پس از شكست ايران از روس(1228 ق)
عهدنامهي گلستان از نتايج جنگهاي ده سالهي ايران و روسيه بود كه به سبب بيكفايتي فتحعلي شاه قاجار به شكست ارتش ايران منجر شد. به موجب اين عهدنامه، بخشهايى از سرزمين ايران در شمال غربي كشور از جمله گنجه، شيروان، باكو، داغستان و گرجستان تا درياي خزر به روسيه ضميمه شد. در مقابل، دولت روسيه متعهد گرديد كه ولايتعهدي عباس ميرزا را به رسميت بشناسد. با اين حال، سيزده سال بعد در 1241 ق، بار ديگر روسيه به خاك ايران تجاوز نمود و مناطقي ديگر را اشغال كرد كه اين بار به انعقاد معاهدهي ننگين تركمانچاي انجاميد. نتايج شوم اين قراردادها در سالهاي بعد از آن، بيشتر دامنگير ملت ايران گرديد.
حضرت آیت الله حاج شیخ محمدتقی آملی درگذشت(1391ق(
.........................................................................................................................................
رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی
استفاده از سلاح "توپ" براي اولين بار در جنگ بين انگلستان و فرانسه (1346م)
در 26 اوت 1346م براي اولين بار در تاريخ، نيروهاي ارتش انگليس، جنگافزار توپخانه را در جنگ كرسي كه با ارتش فرانسه روي داد به ميدان آوردند. در اين جنگ به دليل به كارگيري اين اسلحه سنگين توسط ارتش انگليس، فيليپ ششم پادشاه فرانسه با وجود برتري كمّي نيروهايش نسبت به انگليسيها، در حالي كه در آستانه پيروزي بر دشمن بود، به سختي شكست خورد.
درگذشت "آنتوان فان ليونهوك" دانشمند هلندی و مخترع ميكروسكوپ (1723م)
آنتوان فان ليونْهوك، دانشمند و محقق هلندي، در 24 اكتبر 1632م در خانوادهاي تهيدست در هلند به دنيا آمد. وي از زمان كودكي، علاقه زيادي به كارهاي فني داشت و بيشتر اوقات، عدسي و آينه ميساخت، تا اينكه با اين ذرهبينهاي ساخته و پرداخته دست خود، ميكروسكوپ سادهاي ساخت و به وسيله آن، اشياء ريز را مورد مطالعه قرار داد. ليونهوك در اين زمان، علي رغم اينكه براي امرار معاش به سرايداري و خشكبارفروشي مشغول بود، با اين حال ميكروسكوپ را متوجه جهان موجودات ذرهبيني كرد و آزمايشهاي گوناگوني با آن انجام داد. او براي اولين بار آب را در زير ميكروسكوپ آزمايش كرد و به وجود موجودات ريز ذرهبيني در آب آلوده پي برد. او نه تنها موجودات ذرهبيني را كشف كرد، بلكه به تجربيات با ارزش ديگري دست زد كه در تاريخ علم، بيسابقه بود كه مشاهده گلبولهاي قرمز خون و كشف اسپرماتوزوئيد يا سلولهاي جنسي مردان از آن جملهاند. در اين زمان بود كه انجمن سلطنتي لندن آنتوان ليونهوك را با اينكه تحصيلات مشخص و منظمي نداشت، به عضويت رسمي خود درآورد. او در سال 1674م به عنوان بزرگترين كشف، ميكروبها را مشاهده نمود و يكي از اكتشافات مهم بشري را رقم زد. او انواع مختلف باكتريها و جانوران تكسلولي را تشريح كرد و ابعاد آنها را محاسبه نمود. ليونهوك همچنين براي نخستين بار در سال 1683م، تصويري از باكتريها را روي كاغذ آورد و مراحل زندگي و توليد مثل آنان را مطرح واثبات نمود. در اين هنگام، آوازه شهرت ليونهوك عالم گير شد و مورد ستايش بسياري از بزرگان قرار گرفت. او تا آخرين روز حياتش، دست از كار و فعاليت نكشيد تا اينكه در 26 اوت 1723م در 91 سالگي درگذشت. كشف بزرگ ليونهوك تا زمان لويى پاستور، پزشك و ميكروبشناسي معروف فرانسوي، يعني تقريباً دو قرن بعد كاربردي نداشت و عملاً مسكوت باقي مانده بود. ميكروسكوپ آنتوان ليونهوك هرچند دستگاه سادهاي بود كه عدسي بسيار كوچكي داشت، ولي اين اختراع گامي بود براي آيندگان. به طوري كه با كوشش دانشمندان و پيشرفت تكنولوژي، ميكروسكوپهاي الكترونيكي كنوني توانايي بزرگنمايي چند صد هزار برابري اجسام ريز را دارا ميباشند.
تولد "آنْتوان لاوازيه" شيميدان معروف فرانسوي (1723م)
آنتوان لاوازيه كاشف و دانشمند شهير فرانسوي و از بنيانگذاران علم شيمي نوين، در 26 اوت سال 1743م در پاريس به دنيا آمد. وي در ابتدا رشته حقوق را به پايان رساند ولي به دليل علاقه زياد به علوم پايه، وارد اين عرصه گرديد. از اين رو از جواني زير نظر استاداني ماهر، نجوم، گياهشناسي و شيمي و زمينشناسي را به خوبي فراگرفت و در 25 سالگي به عضويت فرهنگستان سلطنتي علوم برگزيده شد. از اين زمان بود كه تحقيقات خود را بر روي شيمي و فيزيولوژي متمركز نمود و به اكتشافات مهمي نائل آمد. لاوازيه در ضمن تحقيقات خود، هوا را تجزيه كرد و عناصر تشكيل دهنده آن را شناخت. او بدين ترتيب گاز اكسيژن و اهميت آن را در عمل احتراق كشف نمود و همچنين موفق شد، هوا را از تركيب عناصر اوليه آن بسازد. او اولين كسي بود كه ثابت كرد حرارتي كه بدن دارد نتيجه احتراق كندي است كه به طور مداوم در بدن ايجاد ميشود. به مناسبت همين تحقيقات، او را بنيانگذار علم فيزيولوژي و بيوشيمي ميدانند. وي پژوهشها و آزمايشهاي گستردهاي در علم شيمي انجام داد آزمايشها، قانون بقا و پايندگي ماده را به اثبات رسانيد. به موجب اين اصل، هيچ چيز نه به خودي خود به وجود ميآيد و نه از بين ميرود. اين قانون پايه و اساس فرمولهاي مهم شيمي امروز است و طبق آن اگر دو يا چند عنصر با هم تركيب شوند، عناصر ديگري به وجود ميآيد كه وزنشان با وزن عناصر اوليه يكي است. لاوازيه نقش اكسيژن را در تنفس جانوران و گياهان بيان كرد و حرارت بدن را نيز اندازهگيري نمود. او تأليفات زيادي از خود بر جاي نهاده كه ميتوان به آثاري همچون ثروتهاي زيرزميني امپراتوري فرانسه، درباره منابع طبيعي و آب و همچنين احتراق فسفر و گوگرد اشاره كرد. فعاليتهاي علمي لاوازيه گاه بر اثر اشتغالات فني و سياسي كه از طرف دولت به او ارجاع ميشد وقفه و ركود پيدا ميكرد. يكي از اين ماموريتها، مسئوليت جمعآوري ماليات مردم فرانسه بود كه به او داده شد. اما پس از انقلاب كبير فرانسه، بر اثر جو سازيهايى كه عليه اين دستگاه صورت گرفت، مسئولان آن به صورت افرادي خونخوار و منفور معرفي شدند كه همچون زالوهاي خونخوار خون مردم را ميمكيدهاند و از آنها ماليات ميگرفتهاند. لذا همگي را دستگير و محاكمه كردند. لاوازيه هم كه نتوانسته بود بيگناهي خود را در اين محاكمه جنجالي ثابت كند، محكوم به اعدام شد و سرانجام در روز هشتم مه 1794م، در 51 سالگي به زير تيغ گيوتين رفت.يكي از دانشمندانِ فرانسه، پس ازمرگ لاوازيه گفت: تنها يك لحظه وقت براي بريدن لاوازيه صرف شد و شايد تايكصد سال، زمان نتواند سر ديگري همانندش به وجود آورد.
تصويب اعلاميه حقوق بشر و شهروند در جريان انقلاب كبير فرانسه (1789م)
نخستين اعلاميه حقوق بشر و شهروند در گرماگرم انقلاب كبير فرانسه، در 26 اوت1789م در مجلس مؤسسان اين كشور تدوين شد و فرداي آن روز نيز به تصويب مجلس ملي فرانسه رسيد. اين اعلاميه كه چند سال بعد به عنوان ديباچه قانون اساسي فرانسه پذيرفته شد، يك سند تاريخي است كه به عنوان اولين سند مهم درباره حقوق افراد در برابر قانون و آزادي عقيده و قلم و بيان تاكيد شده است. براساس اين سند، متهم ساختن يا بازداشت و زنداني كردن اشخاص، بدون رعايت تشريفات مقررات قانوني، ممنوع ميباشد. همچنين اعلاميه حقوق بشر و شهروند به چگونگي وضع مالياتها و تامين مخارج عمومي و تشكيلات دولت و حق مالكيت و موارد ديگر نيز ميپردازد. ولي نكتهاي كه گفتني است اين كه نخستين كساني كه اين اعلاميه را زير پا گذاشتند رهبران انقلاب كبير فرانسه و همان كساني بودند كه با شور و هيجان، اين اعلاميه را تصويب وامضا كرده بودند. در فاصله تصويب نخستين اعلاميه حقوق بشر تا نيمه قرن بيستم، قوانين اساسي بسياري از كشورها در چهارچوب همين اصول تدوين شده و اعلاميه جهاني حقوق بشر كه در سال 1948م به تصويب مجمع عمومي سازمان ملل متحد رسيد، نسخه مكمل همين اعلاميه است، ولي با كمال تاسف بايد اذعان كرد كه بعد از گذشت بيش از دويست سال از تصويب نخستين اعلاميه جهاني حقوق بشر، حقوق و آزاديهاي تصريح شده در اين اعلاميه، براي اكثر مردم روي كره زمين، آرزويي دست نيافتني است تا چه رسد به اعلاميه جهاني حقوق بشر مصوبه سال 1948م، كه حقوق و آزاديهاي بيشتري را براي انسانها در نظر گرفته است.
تولد "ژول رومَن" اديب و نويسنده معروف فرانسوی (1885م)
لويى فاريگول معروف به ژول رومَن، شاعر، نمايشنامه نويس و داستان نويس برجسته فرانسوي در 26 اوت 1885م در يكي از روستاهاي فرانسه به دنيا آمد. وي در كودكي به همراه خانواده خود در پاريس استقرار يافت و پس از طي دروس دبيرستان، در 24 سالگي در رشته فلسفه فارغ التحصيل شد. رومن چندي به تدريس فلسفه پرداخت، سپس آن را رها كرد تا همه وقت خود را به هنر و ادبيات مصروف دارد. رومن در جواني به گروهي ادبي و هنري پيوست و شيوه تفكر اين گروه در توجه به جامعيّت و كلّيت در او تاثير بخشيد و او را به پديد آوردن نظريه اونانيميسم برانگيخت، نظريهاي مبتني بر توجه به وضع كلي اجتماع به جاي توجه به وضع فرد. وي در ديوانهاي شعر خود از قبيل زندگي همداستان، اودْها و نيايشها، اروپا و ترانه ده ساله، هرگز پيوستگي فرد با جمع و ارتباط جمع با فرد را ناديده نگرفته است. در نظر ژول رومن وحدت و يكپارچگي در شهرهاي بزرگ است كه شعور و ادراك فرد را با چرخهاي خود به حركت در ميآورد و به دلخواه خود براي آن قالبي معين ميسازد. به عقيده رومَنْ به بشر نبايد به طور جداگانه و انفرادي نگريست، بلكه فرد در هر دوره در جمعْ مُستَهلك و حل ميشود. پس بايد به جاي تحليل روح فردي، روح جامعه را به طور كلي مورد تجزيه و تحليل قرار داد. ژول رومن استعداد خود را در رشتههاي ديگر ادبي نيز به اثبات رساند. داستانها، نمايشنامهها و مقالههاي او همه از هوش درخشان و بينش وسيع و اطلاعات جامعِ ذهنِ طنزآلود او حكايت ميكند. شاهكارهاي رومن از قبيل كر و مدير پير، پيروزي طب، وُلپون و آقايان به صف، همگي قدرت خلاّقه و تازگي ادراك و شيوه بيان او را به اثبات رسانده و رومن را شخصيتي موثر در ادبيات نوين فرانسه معرفي كرده است. ژول رومن در رمان عظيم مردان با حسن نيت در 27جلد، پرده نقاشي گستردهاي از محيط كشور و زندگي طبقههاي مختلف اجتماع از مردم حقير و معتبر و چهرههاي تاريخي و مسائل گوناگون پيش چشم ميگذارد و جنب و جوش زندگي دسته جمعي و مكانهايى مانند شهر، كوچه، دشت و كوهسار يا خانهها كه مردم را احاطه كردهاند، همه را با دقت به تصوير ميكشد. در اين پرده نقاشي، هيچگونه بينظمي به چشم نميخورد و نويسنده با هوشياري و زيركي خاص و بينش خارق العاده و ادراك وسيع در امور اجتماعي و سياسي، توانسته است حوادث تازه و جاري را با سبكي ساده و روشن بيان كند و چيره دستي و قدرت خود را در اين اثر بزرگ به اثبات برساند. همچنين رساله كوچك در صنعت شعر، يكي از آثار تحقيقي رومن است كه ثمره بيست سال كار و تجربه وي است. اين رساله در ادبيات فرانسه تاثير نهاده و ابتكاري در عروض فرانسه به شمار آمده است. ژول رومن از نويسندگان بزرگ معاصر است كه از استعداد گوناگون ادبي و وسعت كمنظير آثار برخوردار بود. ژول رومن سرانجام در سال 1972م در 87 سالگي درگذشت.
قتلعام خونين ارامنه در امپراتوری عثماني به فرمان امپراتور آن كشور (1896م)
دولت عثماني از ديرباز مخالف حضور و رشد ارامنه در حيطه حكومتي خود بود و هر از چند گاهي آنان را به طرق مختلف سركوب مينمود. از اين رو، برانداختن ارامنه، يكي از سياستهاي دولت عثماني به شمار ميرفت چرا كه همواره از شورش و انقلاب آنها در هراس بود. گرچه توافقات قبلي عثماني با انگلستان و ساير دولتها مبني بر تضمين امنيت ارامنه در مقابل كُردها به امضا رسيده بود، اما دولت عثماني به عنوان انجام اصلاحات در ايالات ارمنينشين، به حذف و حصر آنها ميانديشيد. در سال 1885م، ارامنه انجمني را تشكيل دادند كه هدف از آن، تعليم و بيداري مردم مطرح شد. پنج سال بعد، انجمن ديگري با اهداف تند و عملي شكل گرفت كه آموزش روش استفاده از سلاح نيز در برنامههاي آن قرار داشت. از طرف ديگر، روسيه و انگلستان نيز هر كدام ديدگاهي متفاوت نسبت به ارامنه داشتند. اين عوامل باعث شد تا پس از درگيريهاي كردها و ارامنه دولت عثماني از سال 1894م، با اجير كردن كردهاي عثماني دست به كشتار وسيع ارامنه زده و آنان را قتلعام نمايد. در يك مورد از اين قتلعامها كه از 26 اوت همان سال آغاز شد، هفت هزار ارمني كشته شدند. همچنين در اين راستا، طي سالهاي 1894م تا 1896م بيش از 200 هزار تن از ارامنه به مقتضيات سياست براندازي ارامنه كه در برنامه كار دولت عثماني بود، قتل عام گرديدند. بهانه تركهاي عثماني براي ارتكاب اين جنايت، كمك ارامنه به يونانيها در شورش عليه عثماني بود.
مرگ "ويليام جِيمز" فيلسوف و روانشناس برجسته امريكايي (1910م)
ويليام جِيمز، فيلسوف و روانشناس شهير امريكايى در يازدهم ژانويه 1842م در نيويورك به دنيا آمد. وي تحصيلات ابتدايى و متوسطه خود را در فرانسه گذراند و از ابتداي زندگي با زبانهاي متعددي آشنا شد. ويليام در همين زمان به نقاشي روي آورد و با علاقه زياد در گالريهاي هنري اروپا به مطالعه پرداخت؛ ولي معلمش او را از اين كار باز داشت و وي را به كاري ديگر فراخواند. جِيمز پس از آن به تحصيل علوم طبيعي و سپس طب مشغول شد و علي رغم اخذ دكتراي پزشكي، از طبابت صرف نظر نمود و به روانشناسي روي آورد. اما ديري نگذشت كه از روانشناسي نيز چشم پوشيد و به فلسفه پرداخت. ويليام جِيمز در نهايتْ دريافت كه رستگاري و نجات او در وجود خودش نهفته است از اين رو اعلام كرد كه به رغم رنج و دردم، زندگي خود را بر پايه كارها، رنجها و ابتكارات خويش بنيان خواهم گذاشت. وي در سالهاي بعد، وقتش را صرف فراگيري و سپس بسط فلسفه اصالت عمل يا پراگماتيسم نمود. از نقطه نظر جِيمز، نجات و رستگاري انسانْ، متكي به اراده خود اوست. جهانْ، سراسر خوب نيست ولي اگر ما اراده كنيم ميتوانيم آن را بهتر سازيم. در همين سالها، جِيمز به نگارش كتاب اصول روانشناسي پرداخت كه نشان دهنده عطف توجه جِيمز از علم به فلسفه است. روانشناسي او، پيش از آنكه مطالعه نمودهاي ذهن باشد، مطالعه انسانهاي زنده است. جِيمز اعلام داشت كه مطالعه شور و وجدان آدمي بايد تابع مطالعه سلوك و اخلاق آدمي بوده و روانشناسي بايد در حكم مقدمهاي براي علم اخلاق باشد. به عبارت ديگر، ذهنْ، يك ابزار مادي نيست، يك وسيله روحي است. ذهنْ تنها ثبات انديشهها نيست، بلكه مولّد و آفريننده آنهاست. ذهنْ معلم و راهنماي ما به سوي دنياي آزادتر، آرامتر و بهتر است. اين انديشه، جِيمز را دوباره به فلسفه كوشش براي بهتر ساختن جهان ميكشاند. وي با تصديق اينكه جهان پر از شرّ و بدي است، ميگفت: اين همان چيز است كه زندگي ما را با ارزش و قابل تحمل ميسازد. زيرا وجود شر به ما گرانبهاترين چيز را ارزاني داشته است و آن اميد است. اميد آن فعاليت اخلاقي است كه ما را به مبارزه و در صورت امكان به غلبه بر شر و بدي برميانگيزد. جِيمز ميگفت: ما آن قدرت را داريم كه جهان را بهتر سازيم زيرا داراي اراده آزاد هستيم. جِيمز معتقد است كه اين دنيا يك عنصر تام و تمام پرداخته نيست، بلكه تركيبي از عناصر مجزّا و متضاد است. از سوي ديگر، جهانْ، نظم واحدي نيست بلكه نظمي متكثّر است. مجموعهاي از جريانات مخالف است كه بعضي از آنها خوب و بعضي بد هستند. كار ما آن است كه بر بديها غلبه كنيم و خوبيها را تثبيت نماييم. در اين ميان، كمترين موفقيت نيز، چنان شرافتي به تلاشهاي ما ميدهد كه هر گونه كوششي را ارزشمند ميكند. در اين فلسفه، جِيمز عنوان ميكند: جنگيدن به خاطر خوبي، حتي اگر به نتيجهاي منتج نشود، شاديبخش است. اين را نيز بايد به خاطر داشت كه در اين جنگْ، خدا يار ماست. جِيمز دنيا را تركيب و مجموعهاي از واقعيات ميداند و حقيقت را انكار ميكند. وي بر اين عقيده بود كه آنچه را ما حقيقت ميناميم تنها يك فرض است، فرضِ كارآمدي كه ما را قادر ميسازد تا اندكي از آشوب را به اندكي از نظم تبديل كنيم. آنچه ديروز حقيقي بود امروز ممكن است حقيقت نداشته باشد و حقايق كهن چون ابزار كهنه ممكن است زنگ بزند و ديگر به كار نيايد. حقيقت نميتواند در همه وقت و براي همه افراد وجود داشته باشد. به عقيده جِيمز، معنا و مفهوم زندگي، در مجادلات و منازعات ويرانگر ميان انسانها نيست بلكه در كوشش مشترك همه بشريت براي غلبه بر نيروهاي شر و اهريمني است. به عبارت ديگر، فلسفه عملي، دستگاه فلسفي خاصي نيست، بلكه در حقيقت روشي است براي به دست آوردن نتايج عملي. فلسفه اصالت عمل جِيمز، مجموعهاي از نظريات و ديدهاست و خصوصيت عمده آن، بيطرفي در ميان عقايد و آرا است. از كتابهاي معتبر جِيمز، اراده باور كردن، انواع تجارب ديني، فلسفه اصالت عمل و معناي حقيقت را ميتوان نام برد. ويليام جِيمز سرانجام در 26 اوت 1910م در 68 سالگي درگذشت.
