دوشنبه, 26 مرداد 1394 ساعت 04:30
سيماي حضرت علي(ع) در شعر شهريار
سيماي حضرت علي(ع) در شعر شهريار
عشق و ارادت به خاندان عصمت در ادبيات كهن سابقه فارسي جايگاهي ويژه دارد. پژواك عشقي چنين را در ادبيات هيچ يك از ملل مسلمان جهان آنطور كه در ادب فارسي است نمي توان ديد.
شاعران شيعي مذهب ما پاكترين و زلالترين احساسات و عواطف خود نسبت به چهارده معصوم<ع> را در قالب ابياتي گيرا و دلاويز ريخته و گوهرهايي بيتا بر گنجينه شعر فارسي افزوده اند. در آثار بيشتر شاعران فارسي گو به چنين شعرهايي برمي خوريم. هم اينها از بهترين نمونه هاي شعر اصيل و نابند، چه ريشه در پاكترين و مقدسترين احساسات انساني دارند; مصراعهايي آتشين كه شوري ديگر در دلها مي افكند.
ولي هيچ يك از اين سروده ها به پاي شعرهاي استاد شهريار نمي رسد. <شهريار> با شيفتگي تام به چهارده معصوم(ع) عشق مي ورزيد:
توسل چارده معصوم را كن
كه قرآن خواندشان سبع المثاني
<ديوان شهريار: ج1، ص 101>
اينك كه در آستانه يكصدمين سالگرد ولادت استاد شهريار قرار داريم، بي مناسبت نيست كه با تورقي در ديوان استاد سيماي مولا(ع) را در شعر شهريار به نظاره بنشينيم.
اشعاري كه شهريار در مدح حضرت علي(ع) سروده از شور خاصي برخوردار است. اين فرمايش استاد فقيدم شادروان دكتر <سيدحسن سادات ناصري> را هرگز فراموش نمي توانم كرد كه گفت: <هيچ شاعري همچون شهريار در وصف حضرت علي(ع) سخنسرايي نكرده است. > بسياري ديگر از سخن شناسان هم بر اين باورند. به گفته زنده ياد <قدسي خراساني> شاعر معاصر: <در مدح مولا همه شاعران گفته اند، اما آن شعري كه گل مي كند پيداست كه مورد عنايت مولاست. شما شاعري را سراغ داريد كه مسلمان باشد، شيعه باشد و در مدح مولا شعري نداشته باشد؟ اما آن كه گل مي كند من به نظرم مي آيد كه آن مورد عنايت مولاست. >1
عشق شهريار به مولا علي(ع) در غزل <مناجات علي> به اوج خود مي رسد. اين غزل درخشانترين نمونه شعرهايي است كه در مدح حضرت علي(ع) سروده شده است:
<شهريار كه راز و نيازهاي شبانه خود را بر پهنه شعر كشانده، غزل مناجات علي را مي سرايد كه همچون گوهري تابان همواره در نورافشاني است. آن چه درواقع، اين جذبه و شور و مكاشفه را تبيين مي كند، همان احوال تازه اي است كه او را چنين دستخوش تحولات نموده است. >2 اين شعر با بيت:
علي اي هماي رحمت تو چه آيتي خدا را
كه به ما سوا فكندي همه سايه هما را
<ديوان شهريار: ج1، ص98>
استقبالي است از غزل خواجه حافظ شيرازي با مطلع:
به ملازمان سلطان كه رساند اين دعا را
كه بشكر پادشاهي ز نظر مران گدا را...
در اين شعر سيماي حضرت علي(ع) در هاله اي از پرتو الوهيت جلوه گر مي شود. شهريار، علي(ع) را پژواك حضرت حق تعالي مي داند. علي از ديدگاه او به آينه اي مي ماند كه براي شناخت خدا بايد در روي او نگريست:
دل اگر خدا شناسي همه در رخ علي بين
به علي شناختم من به خدا قسم خدا را
به خدا كه در دو عالم اثر از فنا نماند
چو علي گرفته باشد سر چشمه بقا را
علي همچون ابر رحمتي روز جزا عطشي وسيع را به شفاعت مي آيد. اگر نه همه در آتش قهر الهي مي سوزند:
مگر اي سحاب رحمت تو بباري ارنه دوزخ
به شرار قهر سوزد همه جان ما سوا را
امام علي مظهر كرم و بخشش است، به طوري كه درحال ركوع انگشتر خويش را به مردي مستمند مي بخشد. او در اواخر عمر مباركش از پسر بزرگ خود حسن مي خواهد كه قاتلش عبدالرحمن ابن ملجم به آيين اسارت رفتار كند و به او شير و نان دهد.
در خانه حضرت علي باب الحوائج است، پس:
برو اي گداي مسكين در خانه علي زن
كه نگين پادشاهي دهد از كرم گدا را
بجز از علي كه گويد به پسر كه قاتل من
چو اسير توست اكنون به اسير كن مدارا
طبع شاعر در برابر سيماي الهي علي در مي ماند. نمي داند او را چه بنامد:
نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت
متحيرم چه نامم شه ملك لافتي را
اين حيرت در مثنوي <شب و علي> نيز رخ مي نمايد:
در جهاني همه شور و همه شر
ها علي بشر كيف بشر
<ديوان شهريار: ج1، ص 616>
به قول زنده ياد استاد <مهرداد اوستا>، شاعر معاصر: <با سرودن اين غزل پرشور و عارفانه و شعر <شب و علي> در مثنويهاي شيواي خويش، سيماي شهريار آن سيماي ملكوتي و آن نغمه آسماني، همانند با خورشيد تابندگي مي گيرد. >3
شهريار در مثنوي <شب و علي> خواننده را سوار بر شانه هاي زخمي تاريخ تشيع به پشت اعصار مي كشاند و او را در خلوت تاريك كوچه هاي كوفه به تماشاي عدالتي مظلوم مي برد. عدالتي كه با شتابي درخشان در متن شب مي لغزد. با آمدنش شب از چشمان كودكان يتيم كوفي مي ريزد.
استاد شهريار اين همه را با مهارت و توانايي شگرفي مي سرايد:
ناشناسي كه به تاريكي شب
مي برد شام يتيمان عرب
پادشاهي كه به شب برقع پوش
مي كشد بارگدايان بر دوش
<ديوان شهريار: ج. ، ص616>
علي در سخت ترين شرايط به ياري حضرت رسول (ص) مي شتافت. او شب هجرت پيامبر (ص) از مكه به مدينه براي فريفتن دشمنان در رختخواب آن حضرت خوابيد:
عشقبازي كه هم آغوش خطر
خفت در خوابگه پيغمبر
شاعر، صحنه ضربت خوردن حضرت علي را در اين مثنوي چنين تصوير كرده است:
ماه محراب عبوديت حق
منتشرشده در
تالیف
آخرین‌ها از Super User
- نوروز؛ میراثی جاودانه، جاری در جان و جهان ایران کهن (مصاحبه با ایرنا 1404/01/06)
- کنگره بین‌المللی استاد شهریار در آذربایجان شرقی برگزار می‌شود.(ایسنا-1403/10/2)
- ایران در شعر معاصر تاجیکستان
- علی اصغر شعروست: شهریار از معماران تفکر ایرانی و اسلامی قرن اخیر است.(خبرگزاری ایکنا-1403/10/26)
- تأملی بر دیدار سودمند رئیس جمهور با علامه دکتر رضا داوری اردکانی - ضمیمه فرهنگی روزنامه اطلاعات
نظر دادن
وقتی میهمان رامبد جوان در خندوانه شدم...
نوروز 1404 مبارک !
یادی از دوران نمایندگی در مجلس شورای اسلامی
بخش هشتم خوانش منظومه حيدربابایه سلام به‌همراه ترجمه و تفسیر فارسی آن
تازه ها
نوروز؛ میراثی جاودانه، جاری در جان و جهان ایران کهن (مصاحبه با ایرنا 1404/01/06)
شنبه, 17 فروردين 1404 10:24
تهران- ایرنا- علی اصغر شعردوست می‌گوید: نوروز نه صرفاً یک جشن کهن بلکه آیینی است که ریشه در جان و جهان ایرانیان دارد. راز ماندگاری آن را باید در پیوند...
کنگره بین‌المللی استاد شهریار در آذربایجان شرقی برگزار می‌شود.(ایسنا-1403/10/2)
چهارشنبه, 07 فروردين 1404 11:07
ایسنا/آذربایجان شرقی استاندار آذربایجان شرقی از تصویب برگزاری نخستین کنگره بین المللی استاد شهریار در تابستان سال آینده خبر داد. بهرام سرمست در جلسه اعضای هیأت امنای خانه موزه استاد شهریار با...
علی اصغر شعروست: شهریار از معماران تفکر ایرانی و اسلامی قرن اخیر است.(خبرگزاری ایکنا-1403/10/26)
یکشنبه, 30 دی 1403 17:13
به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، علی‌اصغر شعر دوست، رئیس هیات امنای خانه موزه استاد شهریار، امروز ۲۶ دیماه در دیدار اعضای هیات امنای خانه موزه استاد شهریار با استاندار آذربایجان...
تأملی بر دیدار سودمند رئیس جمهور با علامه دکتر رضا داوری اردکانی - ضمیمه فرهنگی روزنامه اطلاعات
یکشنبه, 02 دی 1403 09:17
در هفتـه کتـاب جناب دکتر پزشـکیان بـا حضور در منـزل اسـتاد علامه دکتـر رضـا داوری اردکانـی ، بیش از نیـم قـرن تلاش علمـی و مدیریـت اثرگـذار ایشـان در عرصـه هـای علمـی،...
حضور در تئاتر لیلی و مجنون در تالار وحدت ؛ نمایشی از یعقوب صدیق جمالی
یکشنبه, 11 آذر 1403 14:29
نمایش لیلی و مجنون به کارگردانی و نویسندگی یعقوب صدیق جمالی به زبان ترکی آذربایجانی بر اساس مثنوی «لیلی و مجنون» اثر حکیم ملا محمد فضولی در تالار وحدت تهران...
رونمایی از آخرین نشر نفیس "حیدربابا یه سلام" در سالن آمفی تئاتر پردیس هنر و رسانه تبریز
دوشنبه, 21 آبان 1403 14:21
اين اثر نفيس كه ٧٤ بند حيدر بابايه سلام با هفتاد و شش اثر مدرن تصويرى از نقاشان جوان تبريزى با سرپرستى ناهيد برادران اسكندانى مزين شده، با خوشنويسى يونس...