دوشنبه, 25 شهریور 1392 ساعت 04:30
کتاب « نفحات الانس من حضرات القدس» مولانا نورالدین عبدالرحمان جامی، به خط سیریلیک چاپ و منتشر شد
کتاب گرانسنگ « نفحات الانس من حضرات القدس» مولانا نورالدین عبدالرحمان جامی، در آستانه استقبال از جشن 600 سالگی این عارف، شاعر و نویسنده نام آور قرن نهم هجری قمری، در راستای همکاریهای علمی و ادبی سفارت جمهوری اسلامی ایران و کتابخانه ملی جمهوری تاجیکستان و به همت چاپخانه و پژوهشگاه فرهنگ فارسی –تاجیکی سفارت ایران، به خط سیریلیک برگردانده و به زیور طبع آراسته گردید.
دکتر علی اصغر شعردوست، در مقدمه ای بر این رساله، ضمن اشاره به مقام مولانا جامی در عرفان و ادب فارسی، به اهمیت کتاب نفحات الانس پرداخته اند. ایشان در این مقدمه یادآور شده اند که:
« نورالدین ابوالبرکات عبدالرحمن بن نظام الدین احمد بن محمد جامی، شاعر و نویسنده و دانشمند و عارف نام آور قرن نهم، بزرگترین استاد سخن بعد از عهد حافظ و به نظر بسی از پژوهندگان، خاتم الشعرای بزرگ پارسی گوی است. تخلص او در شعر « جامی » است و او خود گفته است که این تخلص را به دو سبب برگزیده است، نخست از آن روی که مولد جام بود و دودیگر آنکه رشحات قلمش از جرعه جام شیخ الاسلام احمد جام معروف به ژنده پیل سرچشمه می گرفت:
مولدم جام و رشحه قلمم
جرعه جام شیخ الاسلامی است
لاجرم در جریده اشعار
به دو معنی تخلصم جامی است
درباره احوال و آثار این استاد بزرگ سخن، از مرید و شاگرد او عبدالغفور لاری –که حاشیه ای مبسوط بر «نفحات الانس » جامی و شرحی جامع و مفید درباره احوال استاد بر آن افزود - گرفته تا تذکره های قدیمی و تحقیقات و پژوهشهای امروزی بسیار نوشته اند و برای پرهیز از تکرار مکررات توجه خواننده گرامی را به آن منابع معطوف می داریم. اما از جهت اختصار و نشان دادن جایگاه این استاد سخن در عرصه ادب پارسی، تذکر چند نکته را ضروری می دانیم.
چنانکه می دانیم، مشایخ نقشبندیه به مطالعه آثار شیخ محی الدین ابن عربی راغب بوده و آن را وسیله قوت اعتقاد سالک می دانسته، « فصوص » را به منزله جان و « فتوحات » را به مثابه دل می شمرده اند. طبعا جامی هم بر شیوه آنان کار می کرد و به تصوف علمی توجه داشت و این توجه او را چه در آثار منظوم بویژه «سبحه الابرار» و « تحفه الاحرار» و چه در آثار منثورش، علی الخصوص در شرح لمعات عراقی ( اشعه اللمعات) و در «لوایح» و در کتاب «لوامع» که شرح « فصوص الحکم» است و در کتاب «نقد الفصوص» که نقدی است بر کتاب «الفصوص» شیخ صدرالدین قونوی شاگرد محی الدین ابن عربی، و در قسمت « مقدمات و اصول» از کتاب « نفحات الانس» به وضوح ملاحظه می کنیم.
جامی از باب قدرتی که در شرح معضلات تصوف و عرفان به نظم رایح دلپذیر و به نثر فصیح عالمانه داشت، عرفان ایرانی را که در عهد وی به ابتذال می گرایید، در پایه و اساسی عالمانه نگاه داشت و از این راه توانست در صف بزرگترین مولفان و شاعران عارف و صوفی مشرب پارسی گوی جای گیرد.
جامی به سبب علو مقام ادبی و علمی و معنوی که داشت، پیش از آنکه به دوران کهولت برسد، در همه ممالکی که آن روزگار زیر سیطره و حکومت زبان فارسی قرار داشت، یعنی امپراتوری عثمانی تا اواسط قاره آسیا و هندوستان شهرت یافت و این شهرت به سبب مقامات عالیه و خصائل ستوده مولانا روز به روز در حال قوت و توسعه بود. او بی تردید سعادتمندترین شاعر و نویسنده ایرانی است که در حیات و ممات خود مورد احترام بود و زندگانی را در عین مناعت طبع با گشاده دستی و آسایش گذراند. این مرد خالق العاده هوشمند، تا آخرین دقایق حیات، قوای دراکه خود را همچنان حفظ کرده بود.
وی در شعر مرتبه ای بلند داشت چنانکه او را بحق آخرین استاد بزرگ شعر فارسی باید شمرد که بعد از بزرگترین استادان پارسی گوی قرن هفتم و هشتم هجری در ایران ظهور کرده و در مقامی قریب به آنان قرار گرفته است. نخستین دلیل مهارت و استادی او در سخن، بعد از استعداد خداداد و قریحه مادرزاد که شرط اصلی در نبوغهای فکری و ذوقی و هنری است، احاطه او بر همه علوم و اطلاعات عهد وی، از علوم شرعی و ادبی و عقلی و کثرت تبحرش در عرفان و وسعت مطالعات او و دسترسی به کتب و آثار اصلی ادب است، چنانکه از مطالعه مختصری در کیفیت تحصیلات و نوع علومی که آموخته و مدارجی که در تصوف و عرفان پیموده بود، معلوم می شود و همچنین از توجه به کتب و آثار وی که نشان دهنده وفور دانش اوست، آشکار می گردد.
جامی همچنان که در شعر سرآمد گویندگان دوره تیموری است، در نثر توانا و صاحب قلمی شیواست. وی نویسنده ای است که توانست شیوه نثرنویسان باذوق پیشین را در دوران بی ذوقیهای همعصرانش دنبال کند. انشائش روان و ساده و درست است و جز در پاره ای موارد، از حدود بیان معنی به طریق مساوات بیرون نرفته و آنچه را که دربایست گفت، گفته و حتی در بعضی موارد به درجه و مقام نثرنویسان بزرگ قرن پنجم و ششم رسیده و بر اثر آنان گام نهاده است.
از مهمترین آثار نثر ادبی او «بهارستان» است که جامی قسمتی از آن را به پیروی از گلستان سعدی نوشته است. اما او نتوانسته شیوه استادانه نویسنده افسونکار شیراز را چنانکه باید دنبال کند، زیرا در بخشهایی که حتی رنگ ادبی آن بیشتر است، بیش از آنچه انتظار می رود، متمایل به سادگی است. شاید یکی از علل این تمایل، اختصاص کتاب به تعلیم فرزند نوآموز مصنف بوده است.
اثر بسیار معروف دیگر جامی «نفحات الانس من حضرات القدس» است که آن را می توان از امهات کتب در بیان حقایق عرفانی و ذکر احوال عارفان از آغاز تا عهد مولف دانست. این کتاب را جامی به پیشنهاد امیر علیشیر نوایی نگاشت و کار تألیف آن را به سال 883 هجری به پایان برد. در آغاز کتاب شرحی مفصل در بیان اصطلاحات اهل تصوف و اصول مبادی عرفان آورده با ذکر طبقات مختلفی که دعوی تصوف دارند و آنها که صوفی حقیقی هستند و ذکر کرامات آن گروه. سپس نوبت به ذکر احوال اهل طریقت از مردان و زنان می رسد و استاد جام چنان که خود در مقدمه کتاب گفته، قسمت بزرگی از مطالب این بخش را از کتاب طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری که خود مقتبس از طبقات الصوفیه ابوعبدالرحمن سلمی نیشابوری اقتباس کرده و آن را که به زبان هروی قدیم بود، به پارسی دری ساده تحریر نموده است. اطلاعاتی که جامی درباره متأخران و خاصه مشایخ معاصر خود یا نزدیک به زمان خود در کتاب آورده، غالبا ازجمله اطلاعات دست اول است. جامی در این رساله تقریبا شرح احوال 645 صوفی را آورده است. مستشرق معروف ادوارد براون، « نفحات الانس» جامی را مقدمه تذکره هایی که در اواخر عصر تیموری تألیف شده می داند و مولانا جامی را تالی شیخ فریدالدین عطار ( مولف تذکره الاولیاء) می شمارد.
باعث بسی خرسندی است این رساله ارزشمند که برای نخستین بار به صورت کامل توسط سرکار خانم معتبر عاقل اوا و جناب آقای بهرام میرسعیداف به خط تاجیکی برگردان گردیده، با مشارکت کتابخانه ملی جمهوری تاجیکستان و زیر نظر آکادمیسین ناصرجان سلیم اف و پژوهشگاه فرهنگ فارسی –تاجیکی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان آماده و به زیور طبع آراسته گشته است. ضمن سپاس از دست اندرکاران آماده سازی و نشر این رساله گرانسنگ، امیدوارم همکاری و همیاری با نهادهای فرهنگی جمهوری تاجیکستان جهت نشر آثار و گنجینه فرهنگی و میراث درخشان مشترک فارسی زبانان جهان همچنان ادامه داشته باشد.»
منتشرشده در
تالیف
آخرین‌ها از Super User
- درگذشت احياگر موسيقي «فلك» ، صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/12/2
- بعثت شادابي حيات - صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/11/18
- حضور در تئاتر لیلی و مجنون در تالار وحدت ؛ نمایشی از یعقوب صدیق جمالی
- عکس خوانی دکتر شعردوست (دیپلمات سابق و پژوهشگر آسیای میانه و قفقاز)
- بزرگداشت هشتادوچهارمین سالگرد تولد استاد ساوالان
