درگذشت بانو اشرفی پژوهشگر تاجیک فرهنگ و هنر ایرانی

صبح جمعه منزل استاد صدرالدین عینی در شهر دوشنبه شاهد حضور جمعیتی کثیر بود که به مناسبت هفتمین روز درگذشت بانو مرجان اشرفی، همسر استاد مرحوم کمال عینی و عروس بنیانگذار ادبیات نوین تاجیکستان استاد صدرالدین عینی برای تسلیت به دودمان عینی و فرزند بازمانده وی به خانه استاد رفت و آمد  می  کردند.

خانم مرجان اشرفی پژوهشگر ارجمند فرهنگ و هنر مشرقی زمین و عضو افتخاری فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران در آستانۀ 77 سالگی به دیار باقی شتافت و در کنار همسرش استاد کمال الدین عینی در گورستان عینی شهر دوشنبه به خاک سپرده شد.

مرجان اشرفی 48 سال از دوره کاری خود را به پژوهش، بررسی و شناسایی میراث فرهنگی تاجیکستان اختصاص داده است. در سال 1966 برای نخستین بار در اتحاد جماهیر شوروی آلبومی با مینیاتورهای رنگی تحت عنوان «جامی در مینیاتورهای قرن شانزده»  توسط وی گردآوری و منتشر شد. همچنین در سال 1974 کتابی شامل 107 مینیاتور با عنوان «اشعار فارسی –تاجیکی در مینیاتورهای قرن چهاردم تا شانزدهم» و «مینیاتورهای بخارا در سالهای 70 –40 قرن شانزده» از دیگر آثار اوست.

این پژوهشگر در سال 1987 نیز کتاب «تاریخ گسترش مینیاتورهای ایرانی قرن شانزده» را منتشر کرد.

از دیگر فعالیت های وی می توان به انتشار مقالات و ایراد سخنرانی در کشورهای مشترک المنافع و کنفرانسهای بین المللی در انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، استرالیا، آمریکا، هند، ایران و پاکستان اشاره کرد.

در سال 1986 مقدمه مرجان اشرفی موفق به دفاع از تز دکترای خود در زمینه هنرهای تجسمی شرق شد. در آسیای مرکزی او اولین کسی است که موفق به اخذ دکترای هنر شده است و در تاجیکستان نیز تنها کسی است که در زمینه هنرهای تجسمی دارای درجه دکتراست.

در سالهای 1987 و 1988 در «دایره المعارف ادبیات و صنعت تاجیک» (جلد 1، صفحه 207) و در «دایره المعارف شوروی –تاجیک» (جلد 8، صفحه 520) مقالاتی درباره مقدمه مرجان اشرفی به عنوان اولین دکترای  هنر و مؤلف 6 اثر در زمینه هنر درج شده است.

پس از آن در سال 1987 کتاب «بهزاد و شکل گیری مکتب مینیاتور بخارا در قرن شانزده» به عنوان اولین مونوگرافی درباره بهزاد در تاریخ هنر و در سال 1996 کتاب «مینیاتور سمرقند در قرن پانزدهم»، و در 2002 کتاب «لباسهای تاجیکی قرون وسطی» و در 2007 کتاب «از بهزاد تا رضا عباسی» از این پژوهشگر به چاپ رسیده است.

مقدمه مرجان اشرفی همچنین فصل هایی از سه کتاب یونسکو با نام های «هنر کتابسازی در آسیای مرکزی» - «مینیاتور بخارا» (پاریس 1979)، «تاریخ تمدن آسیای مرکزی» - «هنر کتاب سازی و مینیاتور» (پاریس 2000، جلد چهارم، فصل 17) و فصل «هنر پارچه بافی» (پاریس 2003، جلد 5، فصل 21) و فصل «هنر مینیاتور» از کتاب «اسلام، هنر و معماری» (کلن 2000) را تألیف نموده است.

خانم اشرفی از سال 1997 تا 2003 در دانشگاه تکنولوژی تاجیکستان در دانشکده هنر و طراحی تدریس کرده و در آنجا برای اولین بار دوره هایی با موضوعات تاریخ هنرهای تجسمی تاجیک ها، تاریخ لباس های سنتی تاجیک ها، تاریخ پارچه  پارچه باقی و تاریخ نگاره های ملی تاجیکستان را تدوین و تدریس نموده است.

در سال 2000 نشان افتخار علم و تکنیک تاجیکستان (شماره 82، 31/8/ 2000) و همچنین درجه پرفسوری (آتستات شماره 1535.. مسکو، 4/5/2000) را دریافت نموده است. مقدمه مرجان اشرفی در سال 1976 به عنوان کارشناس یونسکو در هنر مینیاتور در پاریس و لندن حضور داشته و پروژه های پژوهشی را در سال 1980 در فرانسه، انگلیس و ایرلند از سوی یونسکو به انجام رسانده است. در سال 91/1990 به عنوان محقق به دانشگاه هاروارد آمریکا دعوت شد. در سال 1997 به عنوان محقق در بنیاد انگلیسی میراث ایران در لندن مشغول به کار بود و در سال 2004 پروژه پژوهشی را در ایتالیا به انجام رساند.

اشرفی در سال 1991 به عضویت اتحادیه اروپایی ایران شناسان، در 1994 به عضویت جامعه اروپایی پژوهش های آسیای مرکزی و در سال 2001 به عضویت اتحادیه بین المللی جوامع فارسی زبان در امریکا برگزیده شده است.

تاکنون چهار کتاب از این مؤلف با عناوین «اشعار فارسی –تاجیکی در مینیاتورهای قرن چهارده تا هفده میلادی» (1989)، «بهزاد و شکل گیری مکتب مینیاتور بخارا در قرن شانزدهم میلادی» (2003)، «تاریخ گسترش مکتب مینیاتور بخارا» (2005)، «از بهزاد تا رضا عباسی» (2007) در ایران به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است.

مقاله ای در شرح آثار و پژوهش های مقدمه مرجان اشرفی در دایره المعارف ایران درج شده است و در سال 2004 نیز به عضویت افتخاری فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران برگزیده شده است.