منطقه زرافشان، نگینی زرخیز در تاجیکستان

رود زرافشان از شرق رشته‌ کوه ترکستان واقع در کوه‌های پامیر در تاجیکستان سرچشمه می‌گیرد. این رود سپس با جریان یافتن به سمت غرب از تاجیکستان و درهٔ زرافشان گذشته و وارد جنوب شرقی ازبکستان می‌شود و با عبور از شهرهای سمرقند و بخارا و طی مسافتی بین ۷۴۰ تا ۸۷۷ کیلومتر، در بیابانی واقع در شمال ترکمن آباد (چهارجوی) و در نزدیکی رود آمودریا که زرافشان زمانی یکی از رودهای تغذیه‌کنندهٔ آن بود ناپدید می‌شود.همچنین کوه های زرافشان بخش جنوبی آبخیز رودخانه را تشکیل می‌دهند.

آب رود زرافشان از ذوب برف‌ها و یخچال‌ها تأمین شده و حوضهٔ آبخیز وسیعی توسط آن آبیاری می‌شود، از جمله استپ قارشی واقع در جنوب زرافشان که توسط کانالی آب رودخانه را دریافت می‌کند. همچنین درهٔ زرافشان که آب آن توسط سد مخزنی کته قورغان تأمین می‌شود و به‌ویژه در بخش ازبک‌نشین آن جمعیت زیادی ساکنند، یکی از واحه های مهم در آسیای میانه است که در مکان سغد باستان قرار دارد.