چهارشنبه, 18 دی 1392 ساعت 03:30
«خواجه مومن» باکوههایی پوشیده شده از نمک
با حرکت از شهر کولاب به سمت ناحیه واسح، به دامنه های کوههای خواجه مومن در پایه شیب دار با دیواره هایی از نمک به ارتفاع 500 متر بر می خوریم. که راه راه حاصل شده از نمک که بواسطه تغییر مکرر قشری از زمین و بخش های تاریک آن (غنی شده از خاک رس به ضخامت 1/5 سانتیمتر) شکل گرفته به راحتی قابل مشاهده می باشد. نمک موجود در این بخش از زمین از هزاران سال پیش تاکنون وجود داشته است.
چند صد سال پیش از این، تاجر و کاشف معروف ونیزی، مارکوپولو، پس از بازدید از این منطقه نوشت: " نمک اینجا جامد است. که با بیل های بزرگ شکسته می شود. نمک اینجا بقدری است که برای همه مردم دنیا تا پایان عمر جهان کافی است". بر اساس برآورد های اخیر زمین شناسان، خواجهمومن دارایبیش از 30 میلیارد تن ذخایر نمک است. خواجهمومندومین تپه نمک در سطح جهان پس از نمک کوه ("کوه نمک")،کوهی نمکی در ایران است که 1200 متر ارتفاع دارد.
خواجهمومن همچنین بواسطه داشتنبیش از 160 چشمه دارویی، به عنوان مکانی تفریحی به شمار می آید. یکی از شگفتی های دیگر خواجهمومن،غارهای آن است، که بزرگترین آنها تقریبا 350 متر طول دارد. (فرض بر این است که طول آن بیش از 1 کیلومتر می باشد اما تایید مسافت ذکر شده بسیار مشکل خواهد بود چرا که ورودی اصلی این غار پر از حفره های آب گرفته تنگ است). غارهای این منطقه به جهت طنین موزونی که بر اثر عبور باد از میان طاقدیس های نمکین و باریک حلق آویز شده از سقف ایجاد می گردد بسیار مشهور و مورد توجه گردشگران می باشد. از سوی دیگر وجود استالاگمیت های موجود در دیواره ها و کف غار و انرژی موجود در آن، صداهای بوجود آمده را زیباتر می کنند. در حقیقت این غارها از ذخیره کلرید سدیم در اعماق کوه تشکیل شده اند
بزرگترین این غارها از ارتفاع 8 متر و 10 سانتی متر برخوردار می باشد، جریان باد از طریق این غارها به اعماق کوه رفته و منجر به ظهور صدایی ابتدایی می شود. این غارها محلی مناسب برای تجمع خفاش ها و حشراتی است که این مکان ها را برای سکونت برگزیده اند.
بارش باران در این منطقه بسیار کم بوده و در ماه می متوقف می شود و جای خود را به آب و هوای گرم و خشک می دهد که این حالت تا ماه نوامبر ادامه می یابد. با این حال، بادهای نمکی و تولید نمک از کوه خواجهمومن همچنان ادامه می یابد. در غارهای این نواحی می توان مجسمه هایی از جنس نمک در تعدادی نامشخص را یافت که بصورت برج ها، حباب ها، موجودات اساطیری و قارچ بوده و به دست طبیعت ساخته شده است البته ناگفته نماند که طول عمر و دوام حیات این مجسمه ها بواسطه وجودشان در مکان هایی نظیر این غارها طولانی نیست و با تحلیل رفتن و شسته شدن نمک پایه های این مجسمه ها و حتی خاصیت خورندگی نمک، قادر به حفظ تعادل و وزن خود نبوده و سقوط می کنند. نکته جالب دیگر اینکه فراوانی و تنوع پوشش گیاهی در سطح کوه با وجود میزان نمک موجود در آن بسیار تعجب آور و شگفت انگیز است.
درختان پسته، افرای وحشی، گلابی، درخت عرعر و بسیاری از انواع بوته ها و گیاهان مختلف در این ناحیه وجود دارد. اما اینکه چگونه گیاهانی که حتی پایین ترین سطح شوری به آنها آسیب رسان بوده، می توانند در کوه نمک رشد کنند؟ یا اینکه چگونه این غول نمک تشکیل یافته و چگونه از پوشش خاک با ضخامت 3 متر به بیرون راه یافته؟ پرسش هایی است که زمین شناسان در پاسخ به آن بر این عقیده اند که سالها پیش به علت گرم شدن آب دریا در بخش آسیای مرکزی که با کاهش تدریجی حرکت های زمین ساختی و تغییرات در آب و هوا همراه گردید؛ تالاب های عمیق در زمین ایجاد گردیده که یکی از این تالاب ها در خواجه مومن واقع شده است. ذخیره آب دریا، برای مدت طولانی در این تالاب ها اجازه می داد تا آب آن به تدریج تبخیر شده و منجر به تجمع نمک در این منطقه گردد و پس از آن نیز، از طریق جنبش های زمین ساختی، کوه ها و لایه هایsstt. ، دریاچه عمیق و کوچک کوهستانی پدیدار شود. آنگاه قسمت پایین تالاب خشک شده تا به تدریج گسترده گردید و به این شکل منطقه خواجه مومن با کوه های نمکین خود تشکیل یافته. گفتنی است که خاک موجود در کوه نمک از ذرات گرد و غبار آورده شده توسط باد ظاهر شده است.
در گذشته، سنگ نمک با استفاده از چکش ویژه ای که می توانست بلوکی به طول 1 متر را برش زند، استخراج می شد و به عنوان یک کالای ارزشمند مبادله می گردید. امروزه، گیاهان روییده در نمک منطقه خواجه مومنعمل استخراج نمک را از طریق تبخیر طبیعی آب شور متمرکز در حفره های مربع کوچک انجام می دهند و آنچه از آب نمک باقی می ماند حاوی 98٪کلرید سدیم با بالاترین کیفیت است. در این منطقه پس از جمع آوری نمک، آب را از رودخانه به استخر طبیعی باز می گردانند که این کار از ماه می تا ماه سپتامبر ادامه دارد. در کنار نمک مصرفی، سنگ نمک و حتی نمک علوفه برای دام ها نیز از این مکان استخراج می گردد.
صعود به بالای کوههای خواجه مومنآسان نیست، زیرا دارای سطح گنبدی شکل با دره، چاله و حفره های متعدد بوده که قطر دهانه برخی از آنها بیش از 200 متر می باشد. چاله های موجود در سطح گنبدی شکل این کوهها نیز مانند چاه های عمودی با دهانه بسیار باز است تا جایی که صدای برخورد سنگ به عمق آن پس از پرتاب، به سختی شنیده می شود. علاوه بر این، قله های تیزی از نمک در این مکان وجود دارند که بخش وسیعی از دیواره های شیب دار آن در برخی از موارد از چند سانتی متر تا بیش از 2 متر ارتفاع دارند و فضای وسیعی را پوشش می دهند که تقریبا غیر قابل عبور و بسیار وحشتناک می باشد.
یکی دیگر از کوه های نمک، خواجه سرتز نام دارد که در فاصله ای نه چندان دور از کوه های خواجه مومن واقع شده و به مراتب دارای ذخایر نمک بسیار بزرگ تر از خواجهمومن می باشد. بیش از 40 میلیارد تن نمک موجود در کوه های نمک خواجه مومننشان دهنده یک آزمایشگاه طبیعی فوق العاده جالب برای زمین شناسان، محققان خاک، گیاه شناسان و بیولوژیست ها، بوم شناسان و البته برای گردشگرانی است که عاشق پدیده های غیر معمول و عجیب و غریب هستند.
منبع: وب سایتهای خبری و گردشگری
منتشرشده در
در تاجیکستان
آخرین‌ها از Super User
- درگذشت احياگر موسيقي «فلك» ، صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/12/2
- بعثت شادابي حيات - صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/11/18
- حضور در تئاتر لیلی و مجنون در تالار وحدت ؛ نمایشی از یعقوب صدیق جمالی
- عکس خوانی دکتر شعردوست (دیپلمات سابق و پژوهشگر آسیای میانه و قفقاز)
- بزرگداشت هشتادوچهارمین سالگرد تولد استاد ساوالان
