کؤنلوم قوشو آذربایجان خاطیره لری گؤیونده

(بخش پایانی)

و من ایندی (ارک) رؤیالری نین درین لیغیندان گلیره م! گؤزلریم هله ده رویا و خاطیره دن داشیر! ائله بیل باخیشم خاطیره لرین ایپک پارچالارینا بؤکولوب –تاریخین داراشیق کوچه لریندن قاییدیر. ائله بیل اوشاقلیغیم هله ده ارگ دیوارلاری نین باشیندا دایانیب –گیزلی گیزلی دوار آرخاسیندا باش وئره ن حادثیه لره باخیر!

 ویرانه واقعیت دن رؤیالر جشنواره سینه پناه آپاریب –قالالارین توکولموش دیوارلارینی گؤرمک ایسته یه ن گئجیکمیش اوشاق. گؤرسون کی گوه زتدچی کیمی، قالالارین اوجالیغندان شهری گؤدور و همیشه آییق گوزونون پاریلداماسیندان شیطانلار قورخوب –قاچیر.

 ارگ رؤیالری نین درین لینگیندن گلیره م، هله ده دیوار لاری نین چین ینده اوشا قلیغمین ایزی، اتاق یئری قالیر! وایندی آنلینم گؤی مسجدین منی چاغیردیغی راز –نیاز یانقی سیندان یانیز! من بیردن بیره شهرین گؤیرمیش گویونده قانادلاریندا دعالری نین استجابتینی آلیب –آپاران بیر قوش اولمو شدوم. گوی مسجدی نین کاشی لارینداکی گؤزه ل ناخیشلاردان بیر گؤل درمیشه م، ایندی بوگولو تحفه کیمی «مقبره الشعرا» یه آپاریریدام شاعیرلر عبادت گولونی گؤزله ییر و مقدس طراوتینده طبعادی نین جوشماسینی ایسته ییرلر تاکلمه باشلانین اللریمده گؤی کاشی لاردان بیرگول آپاریریرام.

 باخیشیمدا دا صمیمی نامازدان سونوراگلیب –گؤزیک لرینده قوناق اولوب قالمیش ا...ین بوتون گؤیلری نین نیل لمنیش تصویری! شهرین صمیمی کوچه لریندن کئچیره م، هله ده ستارخان و باقرخانین حماسه سینی یادلاردان ساخلایان کوچه لر، حاق و آزادلیق سربازلاری نین کئچدیگی کوچه لر! اوکوچه لرکی اسلام بایراغی چین ینده عدالت هارایینی قالدایران، شهرین ابدی اسطوره سی اولموش شهید شیخ، «شیخ محمد خیابانی» نی همیشه یاددا ساخلایاجاق.

 بوشهرین کوچه لری و بو کوچه لره آچیلان بوتون پنجره لر هله ده خاطیر لاییرلار باغلی قاپی لارین آرخاسیندان بو کوچه لره قدم قویان، حق هارایلایان، شهادتی بیردب ائده ن کیشی لری.

 کوچه لر... تبریز کوچه لری، و ستارخان، شیخ محمد خیابانی، ثقفه الاسلام و... شهیدلر... شهیدلر، تبریز، عینالی نین قیزیل اتگینه باشین قویوب و سهندین جبروتونا قدر گنیش لنیب ... تبریز، حادثیه لرین قاباغیندا دوشونو قاباغا وئریب –سینه گریب ... ییخیلماق بیر ده ایاغا دورماق! بیرداها تزه لنمک. ویرانه لردن چیچک لنمک! آراسی کسیلمیه ن قیام لارداقانلی بدن ایله ایره لی گئدیب –حماسه اولماق. تاریخ صحیفه لرینده ابدی و قانلی حماسه!

 تبریز متبرک دی! عون بن علی نین –ضریحینه دخیل دؤئموش تبریز! تبریز! بازار، حرکت، هیجان و شوق. یاشایشین دایمی آخاری، بازار و تاریخ دالانلاریندان کئچمک، عود و ادویه عطریندن دولموش دالان لاردان کئچمک. بازار والون زر تو خوشلو یوموشاق شال –ترمه لر آخاریندان کئچمک!

 بیر بازتار کی هله ده اونون دالانلارنیدان دوه لرین زنگینی، یولدان چاتان، یوک = یاپلارینی آچیب –بئره قویان قاله لرین و بو قافله لرین گتیردیگی تحفه لردن –ماللاردان بیر پای آپارماق اؤچون اولارین دوره سینی آلان جماعتین های کوی لرینی ائتشتیمک اولار.

 ***

 تبریز، تکجه آخمؤلوگلر (باستانشناسلار) و توریست لرین باخیشلارینی اؤزونه ساری چکن تاریخ کمره سینده تک دوشوب –قالان شهر دگیل بلکه تاریخ ایله آدیم به آدیم بوی آتان، تاریخ ایله همدقم حرکت ائده ن گاهدان دا تاریخدن ده حتی ییرآددیم دا قاباغاکئچن شهر دیر!

 تعجب ائتمه لی دگیل کی ایراندا چاپ و نشر صنعتی لاب اول دفعه اوچون ضیاء لی لار و عالیملر شهری تبریز شهرینده مدنیت و فرهنگ صحنه سینه داخیل اولور. تهران دانشگاهیندان سوزا اؤلکه نین 2 –ینجی دانشگاهی تبریز ده آچیلیر. بتله لیکه آذربایجان مدرن علم و مدنیت حوزه سینده ده دوران قافه سیندن گئری قالمیر.

 تبریز گئت گئده دونیانین صنعت و تکنولوژی قطب لریندن بیری اولماقدادیر ماشین سازی و تراکتورسازی کیمی بویوک فابریکالار آذری لرین فیلکیولری و چالشقان ال لری ایه ائیشه بیر! هامان فیکیرلر و ال لر کی بیر آییری طرفده دونیانین سرلی گؤزه للیکلرینی تبریزین افسانه یه بنزه ر خالی لاری و خالچالاری اؤستونده توخورلار. مسگرلر بازاریندان کئچن چکیش لرین سسی قولاعنیندا جنیگیلده یه جک و سن یاشایش آهنگیندن باشقا بیرپارچاسینی ائیشده جک سن! جنیگیلده یه جک و سن یاشایش آهنگیندن باشقا بیرژارچاسینی ائیشده جک سن! تبریز! ائل گؤلی! اوره گه یایتم فراغت لرده مهربان قوناقچی، بوتون یئنی یئتمه حسن لرین احاطه سینه لبه لندن گؤلون ماوی دینج لیگی. ائل گؤلی اصالت و سنت ده قدم وورماقدان خوش بیر خاطیره! روح و جسم سیاحتیدن بیر قاتقی! غرور یارادان حس گؤرکمی، ائلین بیرلشمه سیندن بیر نمونه! وبیر هامی میز ا... ین بویوک ائتلیندن یک. ائلدن حمایته قالخان، ائلین چیین لری اوستونده فاییدان سردارلارین نیلیندن اودؤزوملو چیین لر! کی جیگریاندیران اؤکوتمه لردن تیتره سه لرده اگیلمه دی لر، ا... ین بویوک ائلی نین چیین لری.

 بیر گون، ا... ین گونلری نین بیرینده ائل، شهیدلرینی چیین لرینه آلیب خیابانلاردا سئل کیمی آخدیغی گونده بیر شاعیر ائلین محزون باخیشی سمتیندی ائل جریانی ایله هماهنگ، اوره گینی قوشوب –هارایلادی. شاعر ائلین دیلینده کوچه دن کوچه یه، شهر دن شهره آخدی، شاعیر، شهریار اولدو هامی نین بوغیازنیدا سلندی.

 جوانه های شهیدان شکوفه زارانند

 به این خزان زدگی سر گل بهارانند

 به نو نهالی اگر شاخی و برگهاست لطیف

 ستبر ساقه و از ریشه استوارنند

 با باغبانی اینان سری فرود آرید

 که شاخصند و برومند شاخسارانند...

 ***

 اوزامانکی صبح آغارنیتی سی حیدربابا دوشوندن دارماشیب –اوسته چیخیر تااوردان دا یئل همقدم چؤللرده یاییلین، حیدربابا آییلیر! غیر اندامینا تکان وئریر. گئجته یاری لاری رویالری نین شیرین شهدی بولاقلاریندان آخیر! داش بیلک لری ایله اتگینی سیلکه بیر... و سحر چتاغی قوزولارین زینقیرولاری نی سی و کهلیک لرین سوزمه سی ایله حیدربابا اتک لرینه قدم قویور. حیدربابا اویانیر. دوره سینی آلمیش چوللره باخیر، یئرینده دایانیر تا اوندان کئچینلر، اوندا گؤیرسینلر اوندا بیتسنلر، اوندان توکولوب –آغناسینلار، اوندان جوشوب قانیاسینلار! حیدربابا گؤزلور گؤرسون تزه چوره ک منده سی ایله اوناساری گلن کیم اولاجاق؟ کیم بو آیدن لیقدا سحرده حیدربابا بولاقلاریندا ال –اوزونو یوواجاق. و بولاقلار آیناسیندا اوز –گؤزونه باخاجاقدیر. حیدربابا فیکیرلره جوموب باخیر، منتظردی ائله کی سینه سی نین توئوشمه سینی حس ائتمک اولار، آنجاق کنددن یوخ بلکه حیدربابا یا ساری آخیب –گئده ن بولوتلارین دالیندان. گلیر یئروگویون بیربیرینه قووغوشدوغو یئردن، گلیر، حیدربابا سئویندیگیندن اوز ایچریسینده یئرلشه بیلمه ییر. داش چانقیل لار آغناییر، بولاقلارین قاقاچکیب –گولوشونده توکولور. گلیر! شعرین بویوک شهریاری گلیر! اوکی ایتمیش –اونودولموش حیدربابانی عزلت بوجاغیندات قورتاریب –حماسی داغ زیروه سی کیمی دونیادا گزدیرمیشدیر:

 باخی کی «حیدربابا» افسانه تک اولموش بیرقاف

 کن کیچیک بیرداغی سرمنزل عنقا ائله دیمآذربایجان، دونیادا «تشیع» ون لاب سابیقه لی –اسگلی اوجاقلاریندان و علامه امینی و علامه طباطبایی و باشقالاری کیمی فرزانه لرین آنایوردو اولموشدور اتله بو سبب دن ده بویورددا عصمت و طهارت خاندانی علیهم السلامه سؤگی و عشق مین برابر چوخ جلوه لنیر. تبریز و مراغه (ماراغا) دان توتدو مغان واردییله قدر، خوی دان توتدو اورموتیا قدر، آذربایجانین هر ائلی و یوردوندا اهل بیت (ع) ین محبتی گونشی ایشیق ساچیر. بویورددا دینی –مذهبی مراسیملر اوبیری یودرالارلا مقایشه ده آرتیق عظمت وطنطنه ایله تشکیل اولور، بوآردا محرم، حسینی تاسوعا و عاشورا گونلری نین عزادارلیقلاری داها چوخ گؤزه گلیم دیر. مرثیه، زنجیر و ورماق سینه زنی، شاه حسین(شاخسئی) شبه چجیخارتماق و بوکیمی مراسیم لر تبریزده و آذربایجانین بوتون شهرلری و کندلرینده اوزه ل شیوه لرله کئچیریلبر.