تهران- ایرنا- علی اصغر شعردوست فعال حوزه فرهنگ و ادب درباره استحکام جایگاه کتاب معتقد است : کتاب، تبلور علم و اندیشه و محور و پایه توسعه فرهنگی کشور است. از این رو تمام آحاد جامعه براهمیت آن واقف هستند و تردیدی در این نکته ندارند که بدون تعمیم کتاب خوانی، کشور راه توسعه فرهنگی را نخواهد پیمود. کتاب، تبلور اندیشه و محور توسعه فرهنگی است.
به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ کتاب محصول تجربه های بشری و خلاقیتهای ذهنی و آموخته های دراز مدت انسان محسوب می شود که در مواقعی سهم آن در انتقال دانشها به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی بوده و تاثیر بیشتر بر جوامع به ویژه قشر نخبه می گذارد. اهمیت این کالای فرهنگی باعث شد تا در ایران از 1372 خورشیدی 24 آبان به عنوان «روز کتاب و کتابخوانی» تعیین شود. این روز یکی از روزهای هفته کتاب نیز است. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز کتاب و کتابخوانی با «علی اصغر شعردوست» پژوهشگر و فعال حوزه کتاب، فرهنگ و ادب به گفت وگو پرداخته است.
شعردوست در حوزه نشر و کتاب، مدیریت مؤسسه های انتشاراتی بین المللی الهدی و گشایش شعبه های آن در خارج از کشور و انتشارات سروش را برعهده داشته و در عرصه مطبوعات نیز از مدیر مسوولی فصلنامه تخصصی ایرانشناخت و شهریار تا مسوولیت مجلات سروش در صدا و سیما و مدیر مسوولی هفته نامه ترکی زبان « سهند» در مؤسسه اطلاعات، از او چهره ای مجرب در وجوه گوناگون نشر و کتاب معرفی می کند.
علاوه بر این حضور در کمیسیون فرهنگی و ارتباط مستقیم با چالش های اقتصاد فرهنگ به ویژه مشکلات نشر و کتاب باعث نگرش کلان وی به این مقوله های مهم شده است. در ادامه متن گفت و گو او آمده است: **ایرنا: وضعیت فعلی انتشار کتاب را چگونه می بینید و پایین آمدن شمارگان انتشار کتاب بیشتر مرهون چه عواملی است؟ ***شعردوست: صنعت نشر در ایران با مشکلات جدی روبه روست و باید برای رفع این مشکل که بیشتر به بحران شبیه است، چاره ای جدی و عمیق اندیشید. توفیق در عرصه تولید کتاب خوب و رونق اندیشه بدون توجه به مشکلات عرصه نشر عموماً و نشر کتاب خصوصاً امکان پذیر نیست اما مشکلات نشر در ایران مشکلاتی قدیمی و دیرپاست که ریشه در گذشته دارد. این موضوع امری نیست که با برنامه ریزی کوتاه مدت بتوان یکسره بر آن غالب آمد. اکنون که به چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی مان نزدیک می شویم، در یک بررسی منصفانه درمی یابیم که تنها در برهه ای از انقلاب و سال های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی نشر رونقی پیدا کرد که آن رونق هم شکفتگی جدی و اساسی نبود؛ پیامد حرکتی سترگ، ریشه دار و اسلامی بود که زندگی ملتی را دگرگون کرد و طبعاً پیامد این انقلاب بزرگ به میدان آمدن اندیشه هایی بود که عموماً تا آن مقطع زمانی، مجال بروز و ظهور پیدا نکرده بودند و شکستن طلسم ظلمت به این اندیشه ها و آثار مکتوم و محکوم فرصت بروز داد اما توجه داشته باشیم که رونق یکباره نشر در مقطع زمانی یاد شده تنها در عرصه مسایلی بود که به نحوی با انقلاب اسلامی و استبداد دیرپای حکومت پهلوی ارتباط مستقیم داشت و انگیزه مذکور همه بنیادهای فکری و فرهنگی ما را تحت الشعاع خود قرار داده بود. این رونق در همه عرصه های نشر نبود تنها محدود به کتاب ها و مجله هایی می شد که به نحوی با انقلاب اسلامی و مسایل سیاسی مرتبط بود حتی به اعتباری می توان گفت بعضی بخش های صنعت نشر به صورت جدی دچار بحران شدند. هفته کتاب در حالی برگزار می شود که بسیاری از ناشرانی که به نشر آثار جدی و عمیق می پردازند عملاً در حال رکود به سر می برند و تعهدات مالی ایجاد شده فراوان را نمی توانند پاسخگو باشند و به ناچار هفته کتاب و دیگر ایامی را که در آن ها به مناسبت های مختلف به کتاب وکتاب خوانی پرداخته می شود ایامی می پندارند که در آن ها بازار فروش کتاب پررونق خواهد بود. صنعت نشر در ایران چند سال است که در سراشیب قرار دارد و مشکلات اقتصادی اخیر که دولت و بخشی خصوصی با آن مواجه اند این بحران را تشدید کرده است تا بدان جا که ناشران معتبر در کار تولید مجموعه های بزرگ _که نبود آنها کاستی در بازار کتاب و عرصه فرهنگ نوشتاری محسوب می شود _ سرمایه گذاری نمی کنند و انتشارکتاب های کم هزینه را برکارهای اساسی ترجیح می‌دهند. موقعیت مطلوب در صنعت زمانی است که در همه حوزه ها رونق و حرکت باشد و نسبت میان جمعیت و عناوین و تیراژ کتاب های منتشر شده نسبتی معقول و منطقی باشد.کتابخوانی ریشه در مجموعه ای درهم تنیده از ایستارهای فرهنگی دارد که باید به همه آنها به شکل معقول نگریست.
**ایرنا: فضای مجازی و شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر سطح کتابخوانی در میان افراد جامعه دارد؟
***شعردوست:علیرغم حضور رسانه های دیداری و شنیداری در فضای مجازی در عرصه فرهنگ جهانی هنوز کتاب یکی از کاراترین عوامل پیشرفت انسانی و ابزار ثبات و استواری فرهنگی است. تاثیر رادیو و تلویزیون و فضای مجازی عموماً بر بخشی از فرهنگ عمومی بوده و به لحاظ دایره شمول طیف وسیعی را در بر می گیرد اما به یقین تاثیر آن به ویژه از نظرگاه ماندگاری و عمق به اندازه کتاب جدی نیست. از همین رو نقش کتاب در هویت بخشی به جامعه و تلقی آن انکار ناشدنی است. دنیای مجازی وسیع اما سطحی و مجالی برای مطالعه صفحه های طولانی یک کتاب دیجیتال بر روی موبایل نمی گذارد. در این میان یک خلاء بسیار جدی نیز وجود دارد و آن تولید پیام های مناسب این فضا متناسب با ایستارهای دینی، ملی و آرمانی ما است. در شرایطی که روزانه میلیون ها پیام در فضاهایی از این دست جابجا می شود سهم ما از این پیام ها چه میزان است؟ البته فارغ از تکه هایی از برخی سخنرانی ها که با هر نیتی به شکلی غیر حرفه ای در این فضاها تبادل می شود کدام دستگاه متولی تولید تصاویر و مطالب مناسب برای عرضه در فضاهای مجازی است و عملکرد آن تابحال چه بوده است؟ آنچه بدیهی بوده مجموعه عوامل و راه های ذکر شده عرصه را برای کتاب به شکل سنتی و کاغذی آن تنگ کرده اما در این مجال وظیفه دست اندرکاران عرصه فرهنگ مضاعف می شود که یافتن راه هایی که در کنار بهره گیری از این عوامل و تولید محتوای مناسب برای عرضه در این فضاها همچنان حفظ جایگاهی ارزشمند برای کتاب امری مهم و لازم به برنامه ریزی است. البته احاله این امر فقط به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بودجه های محدود عملاً موکول به محال کردن امری ضروری است. به نظر می رسد در این امر اولاً مجلس شورای اسلامی باید وارد موضوع شود در صورتی که اعتبار مناسب در بودجه ها برای این مقوله های مهم در نظر گرفته نشده باشد کمیسیون فرهنگی مجلس در همراهی با نظرات کارشناسانه وزارت ارشاد و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور این نیازها را شناسایی و اعتبارهای لازم را برای آن در نظر بگیرند. البته کمیسیون می تواند فارغ از دستگاه های مسوول در دولت از نظرهای کارشناسان کاربلد کشور استفاده کنند. دیگر دستگاه هایی که بودجه های فرهنگی دارند همانند شهرداری ها نیز در این مقوله باید گام های اساسی بردارند. بی شک همگان بر دشواری هایی که گریبان گیر جوامع در حال گذار است وقوف دارند و همین آگاهی موجب می شود که آنان با توانی مضاعف در گذشتن از موانع و دشواری ها تلاش کنند. ایران نیز از این دست جوامع است و باید فضای مجازی را جدی گرفت اما کتاب و نشر سنتی کتاب کاغذی را نباید کم ارزش تلقی کرد. **ایرنا: اقدامات تیم فرهنگی دولت در حوزه حمایت از کتاب ها و ترویج فرهنگ مطالعه را چگونه ارزیابی می کنید؟ ***شعردوست: با اینکه در هزار توی مشکلات تحمیلی بر کشور فرهنگ و توابع آن اولویت های خود را از دست داده اند اما ساختارهای ایجاد شده برای حمایت از کتاب با ایجاد خانه کتاب، برگزاری هفته های کتاب، کتاب سال و... در صورت توجه می توانند رشد بایسته خود را داشته باشند اما حقیقت این است که امروزه برگزاری روز کتاب و کتابخوانی نه فقط برای یادآوری اهمیت کتاب و ترغیب مردم به کتاب خوانی بلکه برای فراهم آوردن زمینه های تولید و بهره گیری بیش تر و بهتر از این مقوله سرنوشت ساز فرهنگی است. هم اکنون دیگر تمام آحاد جامعه ایران بر اهمیت کتاب و کتاب خوانی واقف هستند و تردیدی در این نکته ندارند که بدون تعمیم کتاب خوانی جامعه ما راه توسعه فرهنگی را نخواهد پیمود. دیگر سؤال اصلی این نیست که چرا باید کتاب بخوانیم.
پاسخ این پرسش برای همگان روشن است و جامعه ایران به آن حد از رشد فرهنگی دست یافته که دیگر بر اهمیت کتاب آگاه باشد. در حال حاضر مساله اصلی این است که چگونه زمینه های تولید هرچه بیش تر کتاب را فراهم کنیم و چگونه راه را برای تولید و ارایه کتاب های جدید عمیق و پرمحتوایی که برآمده از اندیشه متفکران بزرگ جامعه اسلامی ایران است فراهم آوریم و چگونه کتاب های گرانقدر تولید شده را به طور مناسب در اختیار علاقه مندان وکتاب خوانان قرار دهیم. مسلم است که بخشی از این امر به انجام دادن حرکتی عمومی و بنیادین در جامعه فرهنگی کشور نیاز دارد. اگر می‌خواهیم متفکران و دانشمندان ما در عرصه اندیشه و ارایه آثار و کتاب های جدید دست به کار شوند لازم است نحوه نگرش جامعه به ویژه مسوولان فرهنگی کشور نسبت به این مقوله متکامل شود. بی گمان حقوق مؤلفان و پدیدآورندگان کتاب از مسایلی است که باید به آن توجه شود زیرا امروزه هیچ صاحب اندیشه و قلمی نیست که بتواند از طریق تدوین کتاب زندگی خود را اداره کند. بدیهی است که در صورت وجود حمایت دولت، امکان هدایت نیز فراهم می شود و راه برای پویایی در عرصه های مؤثر اندیشه فراهم می گردد. **ایرنا: به نظر شما برای ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی چه اقدام هایی باید صورت گیرد؟ ***شعردوست: جامعه اسلامی ایران در شرایط حاضر بیش از هر زمان دیگر تشنه دانایی و آماده اندیشه آفرینی است و این جز با چند برابر کردن امکانات و لوازم تولیدی و بهره‌برداری از کتاب فراهم نمی‌شود. در عرصه فرهنگ ایران امروز همگان خواهان اعتلای فرهنگ اسلامی و زمینه سازی برای تشکیل مدنیت پیشرفته اسلامی هستند. تردیدی نیست که در این مسیر باید حرکتی عمومی و گسترده صورت گیرد؛ حرکتی که جایگاه کتاب را که تبلور علم و اندیشه و محور و پایه توسعه فرهنگی کشور است. بیش از هر زمان در جامعه مستحکم‌تر خواهد ساخت. تبیین اهمیت موضوع از طرف برنامه ریزان فرهنگ و آموزش، رشد اعتبارات همپای دیگر عرصه ها و مهمتر از همه استفاده از اندیشه صاحب نظران کشور باعث خواهد شد که کتاب و کتابت و اندیشه های نو جایگاه شایسته خود را در کشور پیدا کنند. هرگونه اهمال، سطحی نگری، سپردن کار به افراد کارنابلد باعث خواهد شد که علیرغم سرمایه های مهم فرهنگ و معارف از حرکت همپای قافله فرهنگ جهانی عقب بمانیم که امیدوارم اینگونه نباشد.
---------
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) 1397/8/23 - برای دسترسی مستقیم به منبع خبر اینجا را کلیک کنید.
