يادداشت/ روزنامه اطلاعات چهارشنبه (1396/8/24) به مناسبت روز كتاب، كتابخوانى و كتابدار ضرورت اراده‌اى همگانى براى احياي جايگاه كتاب

حقیقت این است که امروزه برگزاری هفتۀ کتاب نه فقط برای یادآوری اهمیت کتاب و ترغیب مردم به کتابخوانی، بلکه برای فراهم آوردن زمینه های تولید و بهره گیری بیش تر و بهتر از این مقوله سرنوشت ساز فرهنگی است. هم اکنون دیگر تمام آحاد جامعه ‏ایران بر اهمیت کتاب و کتابخوانی واقفند و تردیدی دراین نکته ندارند که بدون تعمیم کتابخوانی، جامعه ما راه توسعه فرهنگی را نخواهد پیمود. در حال حاضر، مسئله اصلی این است که چگونه زمینه های تولیدهرچه بیش تر کتاب ‏را فراهم کنیم و چگونه راه را برای تولید و ارائه کتاب های جدید، عمیق وپرمحتوایی که برآمده از اندیشۀ متفکران و اصحاب فكر،قلم و انديشه‌ جامعۀ اسلامی ایران است، فراهم آوریم و چگونه کتاب های تولید شده را به طور مناسب، در اختیار علاقه مندان وکتاب خوانان قراردهیم ؟
‏مسلم است که بخشی از این امر، به انجام دادن حرکتی عمومی و بنیادین در جامعۀ فرهنگی کشور نیاز دارد. اگر می‌خواهیم متفکران و دانشمندان ما در عرصۀ اندیشه و ارائه آثار و کتابهای جدید دست به کار شوند، لازم است نحوۀ نگرش جامعه، بویژه مسئولان فرهنگی کشور نسبت به این مقوله ‏متکامل شود. بی گمان، حقوق مؤلفان و ‏پدیدآورندگان کتاب از مسائلی است که باید به آن توجه شود، زیرا امروزه هیچ صاحب اندیشه و قلمی نیست که بتواند از طریق نويسندگى و تأليف کتاب زندگی خود را اداره کند. صاحب اين قلم بيش از يك دهه از عمر خود را در مديريت مؤسسات بزرگ انتشاراتى سپرى كرده ام، افتخار آشنايى با مؤلفان نامدارى را داشته و دارم، كه دهها عنوان كتاب نشر شده داشته اند و هنوز فعال بوده اند با حق التأليف كتابهاى خود اعم از چاپ اول يا تجديد نشر نمى توانند، زندگى متوسطى را داشته باشند و به ناچار تأليف در اولويت زندگى شان قرار نمى گيرد و در دهه هاى ششم و هفتم و بعضاً حتى هشتم زندگى ناچار از تدريس آن هم دروس غير اختصاصى خود در دانشگاههاى غيردولتى شهرهاى اطراف تهران يا مراكز استانها مى شوند، دهها نمونه از استادان نامدار اينگونه را مى شناسم. كساني كه مجموعه شرايط تأليف اثرى قابل توجه را داشته باشند زياد نيستند، در حقيقت کتاب حاصل عمر و عصاره سال ها تحقیق یا خلاقیت و هنر نویسنده‌ای است که از موهبت الهی تفکر و توان نویسندگی برخوردار است. ‏هنگامی که کتابی تأليف و ارائه می شود، جهان اندیشه وسعت بیشتری می یابد و گامی در راه تعالی فرهنگی جامعه برداشته می شود. با توجه به این نکته، آیا نباید مؤلف يا مترجم ‏ کتاب بتواند از طریق درآمد حاصل از آفرينش فرهنگى خود، مخارج درخور زندگی خود را تامین کند؟ این سؤالی است که سال هاست برای مؤلفان، نویسندگان و مترجمان جامعۀ ما مطرح بوده است. آیا در شرایط کنونی، که بسیاری از فعالیت های فرهنگی مانند سینما و تئاتر با ‏استفاده از کمک و حمایت مالی دولت به حیات خود ادامه می دهند، نمی توان یارانۀ درخور توجهی را به تقویت و حمایت از پدیدآورندگان کتاب و اهل هنر و ادب و اندیشه اختصاص داد؟ این پرسشی است که به نظر می‌رسد لازم است برای تصمیم گیران فرهنگی کشور مطرح شود و در دستور کار‌شان قرار گیرد. زیرا تنها هنگامی که صاحبان قلم و اندیشه، جز به کار گرانقدر انديشه، تفكر و تأليف نیندیشند و از مشکلات طاقت فرسای روزمره رهایی نیابند، امکان گسترش امر تولید کتاب فراهم نخواهد شد.
در كميسيون فرهنگى ششمين دوره مجلس شوراى اسلامى طرحى مطرح و پس از طى مراحل تصويب در صحن و شوراى نگهبان نهايتاً به قانون تبديل شد كه اهل قلم و هنر از پرداخت ماليات بر آثار تأليفى و فرهنگى خود معاف شوند كه اين مصوبه نيز با آنكه گشايش چندانى در گره فرو بسته اهالى كتاب پديد نمى آورد، اما هنوز نتوانسته به صورتى وافى مقصود جامه عمل بپوشد. در اين مقوله هم دولت ، هم مجلس شوراى اسلامى بايد گامهاى اساسى بردارند و با تصويب و تأمين اعتبارات مكفى به مدد اصحاب تأليف و صنعت نشر بشتابند. حقيقت اينست كه يكى از دلايل عمده پايين بودن نرخ سرانه مطالعه در كشورمان كمبود كتابهاى خوب تأليفى است، وقت آن است كه به اين سؤال اساسى پاسخ دهيم كه چرا ‏كشورهاى توسعه يافته سرانه مطالعه بيشترى دارند؟
یکی از منابع موثقی که می‌توان درباره شیوه گذران وقت مردم از آن استفاده کرد و میزان زمان اختصاص داده شده برای مطالعه را استخراج کرد، مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت است كه بر اساس تحقیقی که این مرکز در سال ۲۰۱۰در ۲۲کشور انجام داده است بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه در بین مردمان جهان مربوط به کشور فنلاند است و ۴۴دقیقه در روز است و از آنجاکه سطح رفاه اين كشور و كلا منطقه اسكانديناوى بالاترين سطح رفاه است پس قطعا رابطه اى مستقيم وجود دارد.كشورهاى توسعه يافته دغدغه معيشت كمترى نسبت به كشورهاى درحال توسعه دارند و بالطبع افكار به سامان ، برنامه ريزى قابل دسترس در آينده و ثبات اقتصادى ،سياسى و اجتماعى به نوعى فراغت بيشترى برايشان ايجاد مي كند.آنها در يافته اند قهرمانان خود را از لابه لاى سطور بيابند.مطالعه در فنلاند به نوعى در حوزه ارتباطى شخص و نحوه برخورد با اطرافيان موثر و از ديد آنها موجب ارتقای موقعيت اجتماعى و علمى و كارى مي شود .موضوعى كه در جهان سوم به آن باورى نيست. به عبارت ديگر اميد به تغيير خود براى تغييرجامعه و تعالى در كشورهاى غربى قطعا وجود دارد در حالي كه اين موضوع در ذهن مردمان برخى كشورهاى ديگر به طنز شبيه است.
بدیهی است که در صورت وجود حمایت دولت، امکان هدایت نیز فراهم می شود و راه برای پویایی در عرصه های مؤثر اندیشه فراهم می شود. همین امر در عرصۀ فراهم سازی امکانات فنی و مواد خام تولید کتاب، توزیع کتاب در سطح ملی و گسترش کتابخانه‌های عمومی نیز به چشم می خورد.
در حال حاضر، به نظر می رسد که علاوه بر حمايت از تأليف و مؤلف، بايد عزم ملی برای گسترش امکانات پیشرفتۀ چاپخانه ای درسرتاسر کشور جزم شود، چون اين عرصه از چرخه نشر همچنان در دهه هاى پيشين سير مى كند، در اين عرصه ضروری است با تأمين اعتبارات لازم و پشتيبانى از اين صنعت دستگاههاى روزآمد و مجهز وارد كشور شوندو علاوه بر آن با اراده اى ملی، حرکتی گسترده برای ساخت و تجهیز کتابخانه ها و نظام‌های نوین اطلاع‌رسانی تدارک دیده شود. جامعۀ اسلامی ایران درشرایط کنونی، بیش از هر زمان، تشنۀ دانایی و آماده اندیشه آفرینی است و این، جز با چندبرابر کردن امکانات و لوازم تولیدی و بهره‌برداری از کتاب فراهم نمی‌شود. در ایران امروز همگان خواهان اعتلای فرهنگ اسلامی و زمینه سازی برای تشکیل مدنیت پیشرفتۀ اسلامی هستند. تردیدی نیست که در این مسیر باید حرکتی عمومی و گسترده صورت گیرد، و در اين عرصه نقش دولت و مجلس بسيار مهم و اثرگذار است.
در روزى كه به نام" كتاب،كتابخوانى و كتابدار" نامگذارى شده است بايد اين حقيقت را پذيرفت كه ضرورى است حركت و نشاطى نو آفريده شود. حرکتی که جایگاه کتاب را که تبلور علم و اندیشه و محور و پایۀ توسعه فرهنگی کشور است، بیش از هر زمان، درجامعه مستحکم‌تر خواهد ساخت.

 برای مشاهده اصل مطلب در وبسایت روزنامه اطلاعات میتوانید از این لینک استفاده کنید.