سه شنبه, 26 اسفند 1393 ساعت 03:30
مصاحبه ویژه نوروزی هفته نامه «آذر پیام» با دکتر شعردوست «بخش نخست»
1- انتظار داشتیم علی‌اصغر شعردوست در باکو یا آنکارا سفیر باشد تا دوشنبه. چه شد راهی تاجیکستان شدید؟
بسم الله الرحمن الرحيم، بنام خدائى كه توفيق از اوست
در پيشانى سخن و ايام معطر به شميم بهارى و منسوب به كوثرهستى، حلول سال نو را در بهار فاطمى(س) تبريك عرض مى كنم:
جهان از باد نوروزی جوان شد/ زهی زیبا که این ساعت جهان شد
قفس بشکن کزین دام گلوگیر/ اگر خواهی شدن اکنون توان شد
استاد شهريارمان گوئى براى اين زمان و اين حال ما سروده است، آنجا كه مى فرمايد:
بايرام يئلي چارداخلاري ييخاندا، نوروز گولو، قارچيچگي چيخاندا،
آغ بولوتلار كوينكلرين سيخاندا، بيزدن ده بير ياد ائله ين ساغ اولسون
اجازه بدهيد با عنايت به تقارن ايام فاطميه با نوروز و عشق و ارادت مردمان كشورمان به بزرگ بانوى اسلام عرض ارادتى بكنيم به اهل گرامى ترين خانه و خانواده تاريخ اسلام، خانه ای که در آن، پدر، علی است؛ مادر، فاطمه؛ پسران، حسن و حسین؛ و دختران، زینب و ام کلثوم سلام الله علیهم اجمعین. خلاصۀ همۀ فضیلتهای انسانی و ارزشهای ماورایی را در زیر سقف خانۀ علی(ع) می توان سراغ گرفت. و همۀ آنان که در زیر این سقف جمع شده اند در تاریخ اسلام «اسوه حسنه» اند. رشتۀ اتصال این خانه با سرچشمۀ وحی، حضرت فاطمه سلام الله علیهاست. اوست که پیامبر رحمت، رضایت خویش را به رضایت او پیوند می دهد و خشم خویش را به خشم او.
زهرای اطهر(س) بزرگ بانویی است که در روزگار اقتدار جاهلیت عرب چشم به جهان گشود و مجاهدتها و رنجهای پدر را در نشر پیام آزادی و عدالت به چشم خویش دید و در راه پاسداری از این ارزشها، رنجها بر خویش هموار ساخت و چنان در کورۀ حوادث آبدیده شد، که در فاصلۀ اندکی که پس از رحلت رسول وحی (ص) زنده بود، تمام هم خویش را به کار گرفت تا چراغ رسالت او در برابر انبوه بادهای مسموم و هرزه ای، که وزیدن آغاز کرده بود، فرو نمیرد و پس از رسول، نخستین کس از خانوادۀ عصمت و طهارت بود که به حضرتش پیوست، چرا که جان او جان محمد (ص) بود و جان محمد (ص) جان او.
از همین رو، حضرت حق در کلام خویش وی را به عظمت ستوده است، آن چنان که کس را بدان پایه نستوده است: ای رسول ما تو را کوثر عطا کردیم، پس پروردگار خویش را نمازگزار و برای او قربانی کن؛ همانا که دشمن تو ابتر است.
فیض نخست و خاتمه نور جمال فاطمه/ چشم دل از نظاره در مبدأ و منتهی کند
دامن کبریای او دسترس خیال نی / پایه قدر او بسی پایه به زیر پا کند
اما پس از اين مقدمه نسبتاً مطول ، بايد عرض كنم كه من اصولاً درانتخاب محل كار و خدمتم در سالهاى بعداز انقلاب نقش زيادى نداشته ام ، آماده خدمتگزارى بوده ام و تفويض امر به خداوند متعال كرده ام ، خداوند متعال را شاكرم كه به راههاى قرين صلاح و فلاح ره نموده است ، در سال ٦٣تازه تشكيل خانواده داده بودم كه دعوت به كار در تهران شدم ، زمانى كه طرحهايم در راديو به ثمر نشسته بود، به وزارت ارشاد دعوت شدم ، مسئوليتهاى مختلف وزارت ارشاد، خارجه ، رياست جمهورى و... بود كه دوباره به صداوسيما دعوت شدم و چند سال انتشارات سروش را مديريت كردم كارهاى برجسته ، ناشر برگزيده كشور، مجلات سروش كودك، نوجوان و هفتگى به شش مجله و روزنامه جام جم افزايش پيدا كرده بود و تازه ثمر مى داد كه سفارت پيش آمد، خلاصه روزيكه سفارت را تصميم گرفتيم وكالت پيش آمد، و همين چرخه تفويض امر و تقدير الهى تا امروز ...
اما قصه رفتن من به تاجيكستان از اين قرار است، در زمان آقاى خاتمى تأسيس شوراى عالى ايرانيان خارج از كشور به تصويب رسيده بود اما عملاً انجام نگرفته بود، تا اينكه بنده به عنوان دبير شوراى عالى منصوب و مسئول تأسيس دبيرخانه شوراى عالى شدم اينكار انجام گرفت و ارتباطات وثيقى و عميقى با ايرانيان خارج از كشور برقرار شد بنده با حكم رئيس جمهور و وزير خارجهٰ اسبق دبير شوراى عالى ايرانيان خارج از كشور بودم، تا اينكه انتخابات رياست جمهورى برگزار شد، آقاى احمدى نژاد رئيس جمهور شدند، فكر مى كنم دو يا سه ماه بعد از استقرار ايشان طى ملاقاتى استعفايم را تقديم كردم، ايشان نپذيرفتند و گفتند مدتى بصورت آزمايشى ادامه بدهيد، اگر نتوانستيم با هم كار بكنيم انتخاب با خودتان. مدتى ادامه دادم ، با اينكه ايشان بسيار همكارى مى كردند و از ساختار شورا پشتيبانى جدى داشتند و در مواردى حتى بيشتر و فراتر از رئيس جمهور اسبق جناب آقاى خاتمى كمك مى كردند ولى در عمل موارد تزاحمى وجود داشت كه ادامه همكارى را مشكل و چه بسا غير ممكن مى كرد.
س: مى شود قدرى اين مطلب را بيشتر و با يك مثال روشن تر توضيح دهيد؟
بله، در زمان آقاى خاتمى دبيرخانه شوراى عالى در وزارتخارجه بود و بنده از آقاى دكتر خرازى هم بعنوان مشاور وزير خارجه ابلاغ داشتم اما آقاى دكتر احمدى نژاد ساختار دبيرخانه شوراى عالى ايرانيان را از وزارتخارجه به رياست جمهورى منتقل كردند، البته از قبل اين موضوع مطرح بود اما جناب آقاى خاتمى بنا به ملاحظاتى اينكار را به تعويق مى انداختند، وزير خارجه وقت جناب دكتر خرازى هم مخالف نبودند اما جناب آقاى خاتمى اعتقاد به استقرار شوراى عالى در نهاد داشتند اما در انتقال دبيرخانه احتياط مى كردند، البته لازمه اينكار تصويب در هيئت درلت بود، آقاى دكتر احمدى نژاد با مصوبه اى كه از دولت گرفتند دبيرخانه شوراى عالى را به رياست جمهورى منتقل كردند، البته بعدها آقاى متكى به من گفتند نمى دانم كى اين نوضوع در دولت مطرح شد كه من بياد نمى آورم ، به ايشان گفتم شايد در جلسه اى كه موضوع مطرح شده شما در سفر بوديد، گفتند نه اتفاقاً من در آن جلسه حضور داشتم، گفتم شايد در آن لحظات براى تجديد وضوء بيرون رفته بوديد!!! به هرحال شوراى عالى و دبيرخانه اش كه من مؤسس آن بودم به رياست جمهورى منتقل شد اما عوامل تزاحم زياد شد ، من هم حاضر نبودم زيربار بروم، نهايتاً اينكه سفارت ايران در تاجيكستان كه بعداز پايان مأموريت آقاى سرمدى پارسا چند ماه بود كه با سرپرستى آقاى اجل لوييان اداره مى شد به من پيشنهاد شد، البته در اين پيشنهاد خود تاجيكها هم مؤثر بودند، ظاهراً رئيس جمهور تاجيكستان در اين باره پيام داده بود.
پس شما را پيش از سفير شدنتان در تاجيكستان مى شناختند ؛
بله، من يكبار هم سفير ايران در تاجيكستان شده بودم ولى به واسطه انتخاب مردم شريف تبريز به نمايندگى خودشان در مجلس شوراى اسلامى از آن مأموريت امتناع كردم، غير از اين از دوران فروپاشى اتحاد شوروى و استقلال كشورهاى قفقاز و آسياى مركزى به واسطه علائق خودم و ضرورتهاى كشور ارتباطات گسترده اى با انديشمندان ، نخبگان و بعضاً مسئولين اين كشورها داشتم، در دورانى كه مديرعامل انتشارات بين المللى الهدى بودم شعبه هايى از اين مؤسسه بين المللى را در باكو، دوشنبه، عشق آباد، بيشكك و آلماتى تأسيس كرده بودم، مجموعه اى با عنوان فرهنگ و تمدن كشورهاى همسايه منتشر مى كردم كه هم باعث اطلاع جامعه فرهنگى ادبى كشور از چهره هاى معنون آن كشورها بود و هم اينكه نوعى ارتباط عاطفى و معنوى بين جامعه نخبه كشورهاى تازه استقلال يافته باكشورمان ايجاد مى شد، در اين رابطه با نخبگان اين كشورها آشنايى و علائق دو طرفه اى ايجاد شده بود. البته با دوكشور جمهورى آذربايجان بدليل شيعه بودن و تاجيكستان به جهت فارسى زبان بودن باز ارتباطات متقابل بيشتر بود، من در بسيارى از اين كشورها عضو اتحاديه نويسندگان و عضو آكادمى علوم هستم. تاجيكها هم لطف ويژه اى به من دارند، حتى تعدادى از تاجيكان اسم فرزندانشان را "شعردوست "گذاشته اند. خلاصه مجموع شرايط گفته شده و گفته نشدهباعث شد كه ما را از دبيرخانه شوراى عالى ايرانيان خارج از كشور بيرون رفتيم و رحل اقامت در" فرارودان" و دوشنبه شهر افكنديم، مأموريتى كه پنج سال و هفت ماه به طول انجاميد.
2- در سفارت با تقویم شمسی کار می‌کردید یا میلادی؟
هر سه! علاوه بر شمسى و ميلادى ما به تقويم قمرى و در واقع به مناسبتهاى دينى نيز اهتمام جدى داشتيم. بخش مرتبط با مناسبات ما با كشورمان كه با تقويم رسمى ما و به شمسى بود، اما چون تقويم رسمى تاجيكستان به ميلادى است در مكاتبه با دواير دولتى تاجيكستان تاريخ ميلادى نوشته مى شد اما من سعى مى كردم در اين موارد هم معادل شمسى را به نوعى مورد استفاده قرار دهم، مثلاً اگر انعكاس دعوتنامه اى بود علاوه بر اينكه تاريخ ميلادى نوشته مى شد قرينه شمسى آن هم درج مى شد، در مناسبتهايى مثل نوروز يا دههٰ فجر اولويت را به تاريخ شمسى مى دادم و در مناسبتهايى مثل هفته وحدت يا روز قدس كه به ميلاد نبى مكرم اسلام(ص) يا ماه مبارك رمضان اختصاص داشت هرسه را با توالى قمرى، شمسى و ميلادى مى نوشتم . بياد دارم معاون منطقه اى وزارتخارجه كه فردى آكادميك بود مى گفت كه ما از يادداشتهاى رسمى سفارت جمهورى اسلامى ايران مطلب مى آموزيم ، مثلاً اينكه ميلاد پيامبر اسلام درماه ربيع الاول استيا معادل سپتامبر شهريور ماه است والى آخر
س: گفتيد به مناسبتهاى دينى اهتمام جدى داشتيد، در اين باره بيشتر توضيح دهيد ، آيا از طرف دولت تاجيكستان در اين مورد ممانعتى مجود نداشت؟
ج: بله ما همه مناسبتهاى مذهبى اعم از اعياد دينى و وفيات ائمه اطهار عليهم السلام را مراسم داشتيم، يادم هست در اولين ماههاى حضورم در تاجيكستان كه مقارن با ايام فاطميه بود، يك دهه مراسم برگزار كرديم، دستگاههاى متولى اعزام روحانى و مداح هم با عنوان كردن اين مانع كه در برنامه هاىساليانه آنها پيش بينى نشده است، از اعزام روحانى و مداح استنكاف كردند و من شخصاً روحانى و مداح دعوت كردم آن هم ترك زبان و از تبريز.
س: ياد داريد چه كسانى بودند؟
بله، روحانى حجت الاسلام و المسلمين على خاتمى كه الان به مسئوليت نمايندگى ولى فقيه و امام جمعه زنجان منصوب شده اند و نوحه خوان هم آقاى بهرام عراقى زاده كه از مداحان بااخلاص و خوش صداى شهرمان هستند، در اين مناسبتها علاوه بر ايرانيان مقيم تعدادى از افاغنه و تاجيكها هم شركت مى كردند، بنحوى كه نمازخانه يا مسجد سفارت پاسخگوى حضور جمعيت نبود، موضوع ساخت مسجدى را در دستور كار قرار داديم، موضوع را با وزارتخارجه كشورمان مطرح كردم، حتى در سفرى كه وزير خارجه وقت به تاجيكستان داشتند عملاً ضرورتها را ديدند ولى خوب بودجه اى تأمين نكردند، رئيس مجلس شوراى اسلامى جناب دكتر لاريجانى در سفرى كه به تاجيكستان داشتند، وعده كردند كه اگر بتوانيد مسجدى شيعى در تاجيكستان بسازيد، من از مراجع كمك مى گيرم، خودم هم حمايت مى كنم، ساخت مسجد را شروع كرديم و در مدت بسيار محدود مسجدى باشكوه ساختيم، آن را بنام حضرت ولى عصر (عج) نامگذارى كرديم و در شب نوزدهم ماه مبارك رمضان با حضور حضرت حجت الاسلام والمسلمين محمدى گلپايگانى آن را افتتاح كرديم ، ايشان پس از افتتاح تا پايان ماه مبارك رمضان هم در مسجد اقامه نماز جماعت كردند، منبر رفتند و مراسم شبهاى احياء را برگزار كردند، بعداز آن هم اين مسجد به محل دائمى تجمعات ما تبديل شد، حتى عير از مراسم مذهبى برخى سمينارها و مصاحبه ها و ديدارهاى مسئولين كشورمان را در آنجا برگزار مى كرديم.
س: موضوع هزينه ساخت مسجد را ناقص گفتيد، اگر اشكالى ندارد تكميل كنيد، بالاخره وزارتخارجه داد يا آقاى دكتر لاريجانى يا آقاى محمدى گلپايگانى يا...
هيچكدام، البته جناب آقاى محمدى گلپايگانى مبلغ ده هزار دلار كمك كردند كه صرف تزئينات و لوستر و وسايل گرمايش شد، به آقاى دكتر لاريجانى هم حقيقتاً نتوانستم مطرح كنم رودر واسى داشتم، شايد اگر مى گفتم كمك مى كردند ، وزارتخارجه هم همينطور، دريغ از دينارى ..
.
س: بالاخره از كجا بودجه ساخت مسجد تأمين شد، از آسمان كه نيامد
از ثلث مرحوم پدرم، خادم باصفاى اباعبدالله (ع) ... بايد از پيمانكار شريف ساخت مسجد آقاى مهندس هادى اميريان پور هم ياد بكنم، كه هيچ پولى براى خودش نگرفت، فقط هزينه هاى مصالح و كارگر و...ايشان پيمانكار وزارت آموزش و پرورش بودند براى ساخت مجتمع آموزشى رودكى در دوشنبه
س:در مورد مجتمع آموزشى هم توضيح بدهيد، اين همان مدرسه اى است كه الان در آنجا داير است؟
نه خير، مجتمع آموزشى موجود در آنجا بنام مجتمع آموزشى امام صادق(ع) در زمان سفراى محترم پيشين ايجاد شده بود، اما بدليل افزايش جمعيت ايرانيان مقيم و به تبع آن دانش آموزان ايرانى از سويى و علاقمندى تاجيكها و افاغنه ساكن دوشنبه براى تحصيل فرزندانشان در مدرسه ايرانى از سوى ديگر، آن مجموعه از نظر ساختمان و موقعيت پاسخگوى نيازها نبود، توافق جامعى بين وزارت آموزش و پرورش كشورمان و وزارت معارف تاجيكستان براى توسعه همكاريها بعمل آمد كه يكى از بندهاى آن ساخت مجتمع جديدى در دوشنبه بود، بر اساس اين توافق دولت تاجيكستان زمين مرغوب و وسيعى كه فكر مى كنم حدود سه هكتار هست، به رايگان در اختيار ما قرار داد و وزارت آموزش و پرورش ساخت آن را بر عهده گرفت، تا زمانيكه من در تاجيكستان بودم بيش از پنجاه در صد از عمليات ساختمان آموزشى مجتمع به انجام رسيده بود و قرار بودبراى سال تحصيلى٩٣-١٣٩٢. مورد بهره بردارى قرار گيرد، همزمان تأليف كتب درسى مشترك با حضور مؤلفين كتابهاى درسى دو كشور در سازمان تأليف كتب درسى وزارت أموزش و پرورش زير نظر حجت الاسلام دكتر محمديان كه از تبريزيهاى خدوم و باغيرت هستند، انجام مى شد، اما از وضعيت فعلى همكاريهاى وزارتين آموزش دو كشور بى اطلاعم.
3- تاجیک‌ها نماز جمعه می‌خوانند، یکشنبه را تعطیل می‌کنند و در دوشنبه زندگی می‌کنند. چرا هفته‌ی تاجیکی مثل کلاه‌هایشان رنگارنگ است؟
ج:اين سؤال پاسخى دراز دامن مى طلبد، اساساً ماندگارى فرهنگ قويم تاجيكى- ايرانى ، زبان فارسى و اعتقادات دينى بين تاجيكان عليرغم برنامه ريزيهاى مدون و ويژه كمونيستها در دوران بيش از هفت دهه استيلا به آن كشور مرهون بسيارى عناصر اثرگذار است كه در اين ميان نقش فرهنگ ريشه دار ايرانى - اسلامى بسيار چشمگير است، اكمالاً اينكه تاجيكان بدليل مناسباتى كه از دوران شوروى مانده است، از تقويم ميلادى استفاده مى كنند ، ژانويه را آغاز سال نو ميلادى مى دانند اما نوروز را نه تنها بعنوان جشن آغاز سال نو بلكه نمادى از فرهنگ ريشه دار خودشان باشكوهتر از ما جشن مى گيرند، حتى در شهرهاى بزرگ مثل دوشنبه و خجند باستانى نوروزگاه ساخته اند، در زمان شوروى هم به انحاء مختلف سعى در برپايى آئينهاى نوروزى با همه مقدمات آن داشته اند، از سويى مبانى اعتقادى خود را حفظ كرده اند، درصد كسانى كه روزه مى گيرند، يقيناً از متوسط كشورهاى اسلامى بالاتر است، من كسان زيادى را مى شناختم كه علاوه بر رمضان، ماههاى رجب و شعبان را هم روزه مى گرفتند، يعنى سه ماه متوالى رجب، شعبان و رمضان. اين را زمان شوروى هم داشتند، يكى از دبيركل هاى حزب كمونيست تاجيكستان در زمان شوروى كه در حقيقت رئيس جمهور آن زمان بود و اكنون در تاجيكستان با حمايت جناب أقاى امام على رحمان با عزت زندگى مى كند به اينجانب مى گفت، من با اينكه دبيركل حزب بودم وقتى ازدواج كردم و مراحل قانونى ثبت ازدواج تمام شد، تا زمانيكه يك روحانى عقد شرعى جارى نكرد، مادرم اجازه نداد همسرم پا به خانه ام بگذارد، من بررسى كرده ام در زمان شوروى هيچكدام از وقايع اربعه حيات براى هيچ شهروند تاجيك جدا از مبانى اعتقادى اتفاق نيفتاده است، از تولد تا ازدواج و مرگ، در حقيقت تاجيكان در شرايطى كه از نظر ادارى و ظواهر كارت حزب كمونيست را در جيبشان داشتند، اما با معايير اسلامى ازدواج مى كردند، نماز مى خواندند و روزه مى گرفتند، حتى مردانى كه به سن ٦٣ سالگى و سن رحلت پيغمبر اسلام مى رسيدند، جشنى مى گرفتند كه ظاهرش جشن بازنشستگى بود، بقاى زبان فارسى بعنوان زبان تخاطب و علاقه به ادبيات فارسى و بزرگارن ادب از رودكى و فردوسى تاحافظ و بيدل و متى استاد شهريار هم ريشه در علاقه به آبشخور فرهنگى قويم و اصيلى دارد، كه هرگاه خواستند آن را بسوزانند از خاكستر آن ققنوسى برأمده، بال افشان و پرواز كنان.
منتشرشده در
مقاله
آخرین‌ها از Super User
- درگذشت احياگر موسيقي «فلك» ، صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/12/2
- بعثت شادابي حيات - صفحه اول روزنامه اعتماد 1402/11/18
- حضور در تئاتر لیلی و مجنون در تالار وحدت ؛ نمایشی از یعقوب صدیق جمالی
- عکس خوانی دکتر شعردوست (دیپلمات سابق و پژوهشگر آسیای میانه و قفقاز)
- بزرگداشت هشتادوچهارمین سالگرد تولد استاد ساوالان
